عراق می‌تواند به خرید گاز از ایران ادامه دهد به شرط اینکه دلار پرداخت نکند. این شرط آمریکا درحالی عنوان شده که مبادلات ایران و عراق بر مبنای دلار نیست و بر پایه ریال یا ارزهای دیگر است. درواقع آمریکا نتوانسته عراق را تحریم کند تا از ایران گاز نخرد و این تحریم به جایی نرسیده است. این درحالی است که عراق برای نیروگاه‌ها و موارد متعددی نیاز به گاز ایران دارد و قبلا نیز یک موافقتنامه 45 روزه در این رابطه شکل گرفته بود. عراق به گاز ایران نیاز دارد به گونه‌ای که بدون گاز ایران نمی‌تواند به زندگی خود ادامه دهد. لذا این بهانه که اگر مبادلات با دلار نباشد از نظر آنها ایراد ندارد را عنوان کرده است. آنچه مسلم است آمریکا نتوانسته در حوزه نقل و انتقالات گاز و بقیه مواردی که در عراق وجود داشته، موفق شود و این به معنای عقب نشینی آمریکا در روابط ایران و عراق است. ضمن اینکه برای ما هم مشکلی نخواهد بود. چون ما برای انجام پروژه‌هایمان در عراق به دینار احتیاج داریم و هم زائران ایرانی که به عراق سفر می‌کنند و سالانه حدود یک میلیون و هفتصد هزار نفر (غیر از ایام اربعین) به دینار نیاز دارند. ضمن اینکه خود دینار قابل تبدیل و مبادله به ارزهای دیگر است. بنابراین لطمه‌ای وارد نخواهد شد و نهایتا باید گفت که نوعی عقب‌نشینی آمریکا از عدم توانایی اعمال قدرت در عراق است. آمریکا با خروج از برجام دست به اعمال تحریم زد درحالی که ما همچنان به تعهدات برجامی خود پایبندیم، اتحادیه اروپا به تعهدات خود در برجام عمل نکرد و مخصوصا اینکه تعهد کرده بود جایگزین آمریکا (در پی خروجش از برجام) شود ولی متاسفانه تا امروز فقط زمان خریده و دائما امروز و فردا می‌کند. درحالی که اروپا اگر می‌خواهد از مزایای برجام استفاده کند و نگران برهم خوردن برجام است، باید هزینه پرداخت کند، اما اروپا -به گفته وزیر خارجه- می‌خواهد که این کار را مجانی تمام کرده و زمان را طولانی‌تر کند. لذا مسئولان ایرانی باید حدی برای آنها قائل باشند که چقدر باید ادامه یابد. نهایتا اگر ایران تضمین جدی نگیرد، اروپا بدش نمی‌آید که موضوع را دَوَل (کش) دهد و به بیان دیگر به عهده تعویق بیندازد که در آن صورت به ضرر ما و به نفع آنها خواهد بود. درواقع آنها به این ترتیب هم هوای آمریکا را دارند و هم از جانب ایران برای برهم خوردن برجام نگرانی ندارند و این همان سیاستی است که به نفع آنها خواهد بود؛ مگر اینکه ایران از خود قاطعیت نشان دهد.
همانطور که مسئولان امر بارها به این موضوع اشاره کرده‌اند، ایران تا حدی می‌تواند در انتظار اقدام عملی باشد و چنانچه اروپا گام‌های اجرایی برندارد، باید از خود عکس‌العمل جدی و قاطع نشان دهد. حتی بعضا به نظر می‌رسد یک نوع تقسیم کار بین اروپا و آمریکا وجود دارد؛ یعنی آمریکا به تحریم‌های خود ادامه دهد و اروپا هم زمان بخرد. متاسفانه در فضای روابط بین‌الملل در تاریخ ایران و کشورهای اروپایی از این دست موارد داشته‌ایم. در رابطه با جنگ ایران و روس‌ها همین سابقه را داشته‌ایم و درباره قراردادهای مختلفی که ایران با اروپا و روسیه در موافقت‌نامه‌های مختلف بسته است، معمولا اروپایی‌ها به عنوان مصلح به میدان آمده‌اند ولی متاسفانه به تعهدات خود عمل نکرده و وقت‌کُشی کرده‌اند. خیلی از مواردی که در زمان قاجار به ضرر ایران شده، اعمال همین سیاست بوده که تعهداتی کرده‌اند ولی عملی نشده است. سوال این است که 1+5 از چه نگران بود که به امضای برجام تن داد؟ آنها در قبال منافعی که بردند، تعهداتی را پذیرفتند و اکنون ایران می‌تواند نگرانی‌هایشان را سرجای اول خود محفوظ نگه دارد. فراموش نکنیم که جهان بر مبنای منافع کار می‌کند. نمی‌شود که هم منافع ببرند و هم به تعهداتشان عمل نکنند.
* رئیس سابق اتاق بازرگانی تهران
