سیل اکنون بدل به شایعترین سانحه در میان سوانح اصلی در جهان شده است. در طول ۱۰ سال گذشته سیل در اروپا زندگی بیش از ۱۰۰۰ نفر را از بین برده و بیش از ۳/۶ میلیون نفر را درگیر خود کرده است. مانند تمامی سوانح تأثیر سیل بر روی بهداشت عمومی، روانی و روابط بین فردی انسانها گسترده شده است؛ اما سیل با دیگر سوانح در این امر متفاوت است که شاید بتوان از بروز آن با سیاستهای مناسب پیشگیری کرد و همچنین تأثیرات مخرب آن پس از فروکشکردن سیلاب تا مدتهای طولانی باقی میماند و این امر موجب شکلگیری عوامل فشار روانی ثانویهای میشود که بار افراد درگیر در سیل را دوچندان میکند.
بیشتر مطالعات انجامشده از افزایش افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از آسیب PTSD در افراد حکایت میکند و در میان کودکان افزایش شیوع پرخاشگری و شبادراری گزارش شده است.
در برابر سیل تمامی افراد درجاتی از پریشانی روانی را تجربه میکنند؛ این امر منافاتی با تابآوری آنها ندارد. برخی پس از مدتی قامت راست کرده و عملکرد طبیعی خود را از سر میگیرند اما بعضی دچار علایم آشکار اختلالات روانپزشکی میشوند. در ابتدا تمایز آشکاری را نمیتوان بر مبنای علایم میان این دو گروه برقرار کرد؛ علاوه بر این نشان داده شده که در عدهای از افراد این علایم تا مدتها پس از سانحه ادامه پیدا میکند. این امر لزوم برنامهریزی مناسب در جهت مقابله با چنین پیامدهایی را نشان میدهد. مداخلاتی که تقویتکننده پیوندهای اجتماعی میان افراد است نقشی بسزا در پیشگیری از مشکلات روانشناختی برخاسته از سوانح دارد.
پس از سانحه، افراد نیازهای متنوع روانی-اجتماعی دارند که باید به شکل مناسب به آن پاسخ داده شود. سازمانهای مسئول لازم است در این مسیرها عمل کنند: حمایت و تقویت تابآوری افراد و تثبیت نیکبودی احساسی و هیجانی آنها، شناسایی مشکلات روانی و پاسخ مناسب به آن، در پیش گرفتن سیاستهای مناسب برای پیشگیری از بروز اختلالات روانپزشکی شدیدتر و درمان سریع و به موقع افراد. این پاسخها باید به شکلی منعطف و متناسب با نیاز افراد و میزان حمایتهای اجتماعی آنها ارایه شود. جامعه، خانواده و ارگانهای مسئول سه ضلع مثلثی هستند که باید با هماهنگی مناسب وارد عمل شوند. حمایتهای خانوادگی و اجتماعی نقشی مهم در بالابردن میزان تابآوری افراد دارند.
سازمان جهانی بهداشت خطمشیهایی را در قالب «کمکهای اولیه روانشناختی» برای کمک به قربانیان سوانح تعیین کرده است. اینها مجموعهای از اصول و دستورالعملهایی هستند که از جانب هر فردی میتواند اجرا شود:
موقعیت را ارزیابی کرده تا مطمئن شوید افراد در شرایط امنی قرار دارند و سپس به آنها کمک کنید تا اگر لازم باشد با نهادهای کمککننده تماس برقرار کنند.
به نیازهای فوری فیزیکی افراد توجه کنید؛ مثلا آنهایی که نیاز به آمبولانس و بیمارستان دارند.
در مورد نیازها و دغدغههای افراد پرسش و بررسی کنید که نیازهای اساسی آنها از قبیل آب، غذا، دارو و سرپناه تا چه حد فراهم است.
کمک کنید تا افراد با نزدیکان خود و کسانی که میتوانند به آنها حمایت اجتماعی لازم را بدهند، تماس برقرار کنند.
راهحلهای عملی مناسب برای پاسخدادن به نیازهای افراد و دسترسی به خدمات را بررسی کنید.
به تجربه آنها از سانحه گوش دهید اما فشاری به افراد برای بازگویی تجربه در صورتی که مایل نباشند، وارد نکنید.
اطلاعات قابل اعتماد برای افراد فراهم کنید و از دامنزدن به شایعه و تکرار خبرهای تاییدنشده خودداری کنید.