عدم سرمایه‌گذاری در زمینه اکتشاف چه از طرف دولت و چه از طرف بخش خصوصی علت اصلی "در حاشیه بودن بخش معدن" را نمایان می‌کند و این امر موجب شده ایران با وجود 7867 معدن و تنوع بیش از 70 نوع ماده معدنی، هیچگاه همگام با دیگر کشورهای برتر معدن‌خیز نباشد و نتواند جایگاه واقعی بخش معدن را در اقتصاد احیا کند.
ایسنا- یکی از الزامات اصلی توسعه بخش معدن و صنایع معدنی کشور، وجود ذخایر معدنی است، بدین منظور توسعه اکتشافات در دستور کار سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی قرار گرفته و با برآورد هزینه 1225 میلیارد تومانی، تاکنون اقداماتی در پهنه‌های مستعد معدنی با وسعت 200 هزار کیلومتر مربع صورت گرفته است.
البته با توجه به اینکه ایران یکی از کشورهای معدن‌خیز دنیا محسوب می‌شود سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در بخش اکتشافات معدنی پاسخگو نیست. این در حالی است که یکی از سیاست‌های کلان وزارت صنعت، معدن و تجارت، توسعه سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های اکتشافی است.
در راستای توسعه اکتشافات معدنی مرزی و کمتر توسعه یافته نیز اقداماتی همچون توسعه اکتشافات در ناحیه سنگان به میزان 11 هزار و 500 کیلومتر مربع با اعتبار 13.2 میلیارد تومان در نوار مرزی به عرض 20 کیلومتر از چابهار تا خراسان رضوی آغاز شده است.
مقایسه میزان اکتشاف معادن در سال‌های اخیر
مجموع هزینه‌های اکتشافی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی و شرکت‌های تحت پوشش در سال گذشته بالغ بر 86 میلیارد تومان بود که نسبت به دوره مشابه سال قبل با رشد 139 درصدی همراه شده است. حجم حفاری‌های اکتشافی نیز در سال گذشته در حدود 194 هزار متر است که نسبت به سال قبلش سه درصد افزایش یافته است.
با توجه به ابلاغ اصل 44 و حذف بلوک‌های معدنی از سال 1390 با تغییر در استراتژی اکتشافی سازمان، عملیات شناسایی و پی‌جویی و نهایتا ثبت محدوده‌های اکتشافی بیشتر هدف‌گذاری شده است لذا از آنجاکه این نوع فعالیت‌ها با هزینه‌های متفاوتی نسبت به برنامه‌های قبلی صورت می‌گیرد، تناسب رشد میان هزینه‌ها و میزان حفاری را همراه داشته است.
در همین راستا بهروز برنا، معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در خصوص وضعیت اکتشاف معادن در سال‌های قبل از انقلاب و جنگ تحمیلی به ایسنا گفت: قبل از انقلاب اسلامی، معادن محدودی در ایران وجود داشت و از آنجاکه از آن زمان درگیر مباحثی چون نفت و گاز بودیم نسبت به این منابع، کم توجهی بسیاری صورت گرفت و معادن بزرگ کشور تنها توسط بخش دولتی اداره می‌شدند.
وی با بیان اینکه بخش دولتی در آن زمان برای اکتشاف معادن تلاش‌های زیادی را انجام داد، اظهار کرد: در سال 1350 ذوب‌آهن در اصفهان مورد بهره‌برداری قرار گرفت که نیازش برای تهیه فولاد، آهن، ذغال سنگ، منگنز، آهک و مقداری مواد اولیه دیگری مربوطه بود.
برنا ادامه داد: در آن زمان دولت کارهایی را برای کشف مواد معدنی استراتژیک برای راه اندازی صنایع معدنی دیگر انجام داد که این امور منجر به اکتشاف مس، سرب، روی،منگنز، آهن و ذغال سنگ شد. از سوی دیگر جنگ تحمیلی و ایجاد تحریم‌ها در ایران بهاری برای اکتشاف‌گران ایجاد کرد تا بتوانند از طریق نیازسنجی، منابع معدنی داخلی کشور را کشف کنند.
فقط 8 درصد از سطح کشور مجوز اکتشاف گرفته‌اند
معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با بیان اینکه تاکنون مجوز اکتشاف و بهره‌برداری هشت درصد از سطح کل کشور داده شده است، گفت: این موضوع بدین معنا نیست که تنها هشت درصد از منابع کشور کشف شده‌اند.
وی اکتشاف معادن را در گرو زیرساخت‌هایی عنوان و اظهار کرد: یکی از راه‌های اکتشاف معادن، ژئوفیزیک هوایی است. از این طریق ایران موفق به کشف بخش‌های پنهانی و عمده‌تر کشور با فواصل 7.5 کیلومتری شده است.
برنا با بیان اینکه کشف معدن هر ماده معدنی روش خاصی را در قیاس با ماده معدنی دیگر دارد، گفت: این مطلب حاکی از آن است که اقداماتی را که برای کشف معدن طلا صورت می‌گیرد، برای کشف سنگ نما انجام نمی‌شود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر هر ماده معدنی با یکسری سنگ‌ها سنخیت دارد به همین دلیل و از آنجاکه ایران به 9 پهنه زمین شناسی تقسیم‌بندی می‌شود، می‌توان کشف مواد معادنی را در این پهنه‌ها انتظار داشت.
بودجه برای اکتشاف معادن کافی نیست
معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور بودجه در نظر گرفته شده برای اکتشافات معادن را نامطلوب ارزیابی کرد و گفت: این درحالی است که در جهان بیش از 25 میلیارد دلار برای اکتشاف معادن هزینه می‌شود و برای اکتشاف معادن در ایران نیز باید یک درصد از این میزان، سالانه هزینه شود اما در اوج شرایط مطلوب بخش خصوصی و دولت، حداکثر 100 میلیارد تومان به عبارتی دو میلیون دلار برای این امر هزینه می‌شود.
برنا ادامه داد: این میزان بودجه برای اکتشاف معادن کافی نیست و فقط صرف هزینه‌های تشکیلاتی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی می‌شود.
وی با بیان اینکه بخش خصوصی چه در زمینه سرمایه‌گذاری و چه در زمینه تجربه توانمند نیست، اظهار کرد: سازمان زمین شناسی باید بتواند برای این موضوع سالانه حداقل 100 میلیارد تومان را تنها برای اکتشاف هزینه کند.
این در حالی است که کشورهای مشابه دارای ذخایر معدنی، همانند استرالیا، کانادا، پرو، آفریقای جنوبی و شیلی با سهم حداقل بالای هشت درصدی معدن در تولید ناخالص داخلی، بخش معدن بسیار پویایی را در اقتصاد خود به وجود آورده و به همین واسطه توانسته اند در جذب سرمایه‌گذاری های خارجی و داخلی نیز موفق عمل کنند؛ از این رو انتظار می‌رود توجه به اکتشافات معدنی در دستور کار سازمان‌های ذی‌ربط قرار گیرد.
