ساعت 24- دولت تصمیم دارد برای توسعه صنعتی سرمایه گذاری ها را به صورت هدفمند به سمت معدن و صنایع معدنی سوق دهد. بررسی های نمایندگان مجلس و کارشناسان اقتصادی نیز نشان می دهد بخش معدن با توجه به پشتیبانی که از صنایع بزرگ کشور انجام می دهد می تواند بستر توسعه صنعتی را فراهم کند.
در تازه ترین بررسی ها نیز بخش معدن در صدر فهرست ارزش افزوده بخش های مختلف صنعت، معدن، کشاورزی، ساختمان و خدمات قرار گرفته است و بنابراین به نظر می رسد با وجود مدت طولانی بازگشت سرمایه در این بخش که چند سالی زمان نیاز دارد اما ارزش افزوده بالای آن بزرگترین عامل برای ترغیب سرمایه گذاران برای حضور در این بخش به شمار می رود. در ادامه وضعیت معدن را به عنوان سود آورترین سرمایه گذاری کشور در مقایسه با سایر بخش های اقتصادی بر اساس اسناد مرکز آمار و مرکز پژوهش های مجلس بررسی می کنیم.
چگونگی محاسبه ارزش افزوده بخش معادن
برای بررسی وضعیت ارزش افزوده بخش معدن و چگونگی قرار گیری آن در صدر فهرست انواع سرمایه گذاری ها لازم است در ابتدا با مفهوم ارزش افزوده آشنا شویم. محمد طبیبیان در کتاب اقتصاد کلان، ارزش افزوده را اینگونه تشریح می کند. ارزش افزوده عبارت است از افزایشی که به ارزش یک محصول در حین انجام یک مرحله تولیدی صورت می‌پذیرد. مثلا سنگآهن در یک مرحله تولیدی تبدیل به چدن و چدن در مرحله تولیدی دیگر به فولاد و این محصول به فولادهای مخصوص تبدیل می‌شود.
فولاد مخصوص در مراحل دیگر تبدیل به شاسی اتومبیل و شاسی با سایر قطعات در مرحله نهایی به اتومبیل تبدیل می‌شود. حال اگر هر مرحله تولیدی توسط یک کارخانه یا یک واحد جداگانه انجام پذیرد، ارزش تولید معدن معادل ارزش مقدار سنگ‌آهنی است که استخراج کرده و ارزش تولید چدن توسط ذوب‌آهن شامل ارزش سنگآهن نیز هست و به همین ترتیب فولاد در برگیرنده ارزش چدن و در نتیجه آهن نیز خواهد بود و سرانجام اتومبیل در برگیرنده ارزش کالاهای واسطه‌ای و نیم‌ساخته قبلی خود می‌شود. بدین گونه می‌بینیم که جمع کردن ارزش تولید در مراحل مختلف تولیدی سبب می‌شود که ارزش سنگآهن را به دفعات به حساب آوریم. برای جلوگیری از بروز این مشکل در سنجش تولید یک نظام اقتصادی از مفهوم ارزش افزوده استفاده می‌کنیم. این مثال را میتوان برای صنایع سنگ تزئینی، آلومینیوم، مس، قلع و غیره عمومیت داد.
رشد متوسط ۲۸ درصدی معدن طی ۲۰ سال
گزارش مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد روند ارزش تولید معادن در حال بهره برداری از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۲ با یک آهنگ ملایم از ۴۲۴,۸۰۰ میلیون ریال تا ۷,۸۵۲,۰۰۰ میلیون ریال رشد کرده است، اما پس از آن آهنگ رشد تند تر و در سال ۹۰ تولید به مبلغ ۶۵,۴۴۲,۰۰۰ میلیون ریال رسیده است.عوامل رشد بیشتر ناشی از مقادیر گزارش شده بر اساس قیمت های اسمی، رشد تعداد معادن در حال بهره برداری و همچنین میزان تولید واقعی بوده است.
روند ارزش افزوده معادن در حال بهره برداری نیز با رشد متوسط سالانه حدود ۲۸ درصد از رقم ۳۶۴,۶۰۰ میلیون ریال در سال ۷۰ به ۵۰,۴۴۲,۰۰۰ میلیون ریال در سال ۹۰ افزایش یافته است. متوسط ارزش افزوده ایجادی معادن در طول این دوره ۱۱,۳۴۲,۲۰۹ ریال بوده است. در این دوره از نظر رشد ارزش افزوده بخش معدن با رشد سالانه ۴۹/۷ درصدی در صدر قرار گرفته است و بعد از آن بخش های صنعت، ساختمان، خدمات و کشاورزی به ترتیب با ۷۷/۶، ۵۸/۴، ۴۵/۴، ۷۶/۳ درصد در جایگاه های بعدی قرار گرفته اند. ارزش افزوده بخش معدن با رشد متوسط سالانه ۴۹/۷ درصدی از۱,۱۶۹ میلیارد ریال در سال ۷۰ به ۴,۶۱۵میلیارد ریال در سال ۸۹ افزایش یافته است. از لحاظ میزان ارزش افزوده باز هم بخش معدن در صدر قرار گرفته است و بعد از آن بخش های صنعت، کشاورزی، ساختمان و خدمات به ترتیب در جایگاه های بعدی قرار دارند. البته در بیشتر سال های دهه ۷۰ میزان ارزش افزوده بخش کشاورزی بیشتر از بخش صنعت بوده است.
۹۱۱ میلیون تومان ارزش افزوده برای هر معدن
با توجه به فعالیت بیش از ۸۴ هزار و ۵۲۸ شاغل در بخش معادن در حال بهره‌برداری میتوان تخمین زد که هر معدنکار ایرانی سالانه بیش از ۵۶ میلیون تومان ارزش‌آفرینی در این بخش دارد. اگر بخواهیم این میزان را ماهانه محاسبه کنیم این رقم به ۴.۶میلیون تومان می‌رسد. همچنین با توجه به وجود ۵۲۴۶ معدن در حال بهره‌برداری در کشور میتوان برآورد کرد که هر معدن در ایران بیش از ۹۱۱ میلیون تومان ارزش افزوده دارد.البته ارزش‌آفرینی بیش از ۴۷۸۳ میلیارد‌تومانی در بخش معدن مربوط به سال ۱۳۹۰ است که مرکز آمار ایران در آمارهای «ایران در آیینه آمار ۹۱» منتشر کرده و این رقم حاکی از رشد ۲۳درصدی نسبت به سال ۱۳۸۹ است. به نظر می‌رسد این آمارهای با تاخیر منتشرشده برگرفته از آمارهای سرشماری سال ۱۳۹۰ باشد که تاکنون بخش‌هایی از آن منتشر شده و جزییاتی از آن را مرکز آمار ایران منتشر نکرده بود. با این حال جدای از روند صعودی در ارزش افزوده معادن در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال قبل از آن، این روند صعودی را در تعداد کارکنان معادن نیز میتوان مشاهده کرد که در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال قبل از آن حدود چهار درصد رشد داشته است.
همچنین در مورد ارزش افزوده معادن کشور آمار قابل توجه دیگر، معادنی است که بیشترین سهم را داشته‌اند. بر این اساس معادن سنگآهن، سنگ مس و سنگ‌های تزیینی به ترتیب با ۱.۸ هزار میلیارد، ۱.۲ هزار میلیارد و ۴۴۲ میلیارد تومان دارای بالاترین میزان ارزش افزوده بودند که مجموع ارزش افزوده این معادن حدود ۷۳ درصد از کل ارزش‌افزوده این بخش را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین سه استان کرمان، یزد و تهران بالاترین ارزش افزوده را در این بخش داشته‌اند. همانطور که آمار نشان می دهد ایران با توجه به ذخایر غنی معدنی که ۷ درصد از کل ذخایر جهان را در اختیار دارد می تواند با جذب سرمایه های بیشتر در حوزه معدن و صنایع معدنی به صورت ویژه امکان توسعه را برای سایر بخش های اقتصادی فراهم آورد. برای تحقق این مهم بهبود زیر ساخت های حمل و نقل ریلی و اصلاح قوانین مرتبط با معادن و کاهش هزینه های بهره برداری یک ضرورت به شمار می رود.
کد خبر:
85322
تاریخ انتشار: 19 آبان 1393 - 11:46
ساعت 24- دولت تصمیم دارد برای توسعه صنعتی سرمایه گذاری ها را به صورت هدفمند به سمت معدن و صنایع معدنی سوق دهد. بررسی های نمایندگان مجلس و کارشناسان اقتصادی نیز نشان می دهد بخش معدن با توجه به پشتیبانی که از صنایع بزرگ کشور انجام می دهد می تواند بستر توسعه صنعتی را فراهم کند.
در تازه ترین بررسی ها نیز بخش معدن در صدر فهرست ارزش افزوده بخش های مختلف صنعت، معدن، کشاورزی، ساختمان و خدمات قرار گرفته است و بنابراین به نظر می رسد با وجود مدت طولانی بازگشت سرمایه در این بخش که چند سالی زمان نیاز دارد اما ارزش افزوده بالای آن بزرگترین عامل برای ترغیب سرمایه گذاران برای حضور در این بخش به شمار می رود. در ادامه وضعیت معدن را به عنوان سود آورترین سرمایه گذاری کشور در مقایسه با سایر بخش های اقتصادی بر اساس اسناد مرکز آمار و مرکز پژوهش های مجلس بررسی می کنیم.
چگونگی محاسبه ارزش افزوده بخش معادن
برای بررسی وضعیت ارزش افزوده بخش معدن و چگونگی قرار گیری آن در صدر فهرست انواع سرمایه گذاری ها لازم است در ابتدا با مفهوم ارزش افزوده آشنا شویم. محمد طبیبیان در کتاب اقتصاد کلان، ارزش افزوده را اینگونه تشریح می کند. ارزش افزوده عبارت است از افزایشی که به ارزش یک محصول در حین انجام یک مرحله تولیدی صورت می‌پذیرد. مثلا سنگآهن در یک مرحله تولیدی تبدیل به چدن و چدن در مرحله تولیدی دیگر به فولاد و این محصول به فولادهای مخصوص تبدیل می‌شود.
فولاد مخصوص در مراحل دیگر تبدیل به شاسی اتومبیل و شاسی با سایر قطعات در مرحله نهایی به اتومبیل تبدیل می‌شود. حال اگر هر مرحله تولیدی توسط یک کارخانه یا یک واحد جداگانه انجام پذیرد، ارزش تولید معدن معادل ارزش مقدار سنگ‌آهنی است که استخراج کرده و ارزش تولید چدن توسط ذوب‌آهن شامل ارزش سنگآهن نیز هست و به همین ترتیب فولاد در برگیرنده ارزش چدن و در نتیجه آهن نیز خواهد بود و سرانجام اتومبیل در برگیرنده ارزش کالاهای واسطه‌ای و نیم‌ساخته قبلی خود می‌شود. بدین گونه می‌بینیم که جمع کردن ارزش تولید در مراحل مختلف تولیدی سبب می‌شود که ارزش سنگآهن را به دفعات به حساب آوریم. برای جلوگیری از بروز این مشکل در سنجش تولید یک نظام اقتصادی از مفهوم ارزش افزوده استفاده می‌کنیم. این مثال را میتوان برای صنایع سنگ تزئینی، آلومینیوم، مس، قلع و غیره عمومیت داد.
رشد متوسط ۲۸ درصدی معدن طی ۲۰ سال
گزارش مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد روند ارزش تولید معادن در حال بهره برداری از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۲ با یک آهنگ ملایم از ۴۲۴,۸۰۰ میلیون ریال تا ۷,۸۵۲,۰۰۰ میلیون ریال رشد کرده است، اما پس از آن آهنگ رشد تند تر و در سال ۹۰ تولید به مبلغ ۶۵,۴۴۲,۰۰۰ میلیون ریال رسیده است.عوامل رشد بیشتر ناشی از مقادیر گزارش شده بر اساس قیمت های اسمی، رشد تعداد معادن در حال بهره برداری و همچنین میزان تولید واقعی بوده است.
روند ارزش افزوده معادن در حال بهره برداری نیز با رشد متوسط سالانه حدود ۲۸ درصد از رقم ۳۶۴,۶۰۰ میلیون ریال در سال ۷۰ به ۵۰,۴۴۲,۰۰۰ میلیون ریال در سال ۹۰ افزایش یافته است. متوسط ارزش افزوده ایجادی معادن در طول این دوره ۱۱,۳۴۲,۲۰۹ ریال بوده است. در این دوره از نظر رشد ارزش افزوده بخش معدن با رشد سالانه ۴۹/۷ درصدی در صدر قرار گرفته است و بعد از آن بخش های صنعت، ساختمان، خدمات و کشاورزی به ترتیب با ۷۷/۶، ۵۸/۴، ۴۵/۴، ۷۶/۳ درصد در جایگاه های بعدی قرار گرفته اند. ارزش افزوده بخش معدن با رشد متوسط سالانه ۴۹/۷ درصدی از۱,۱۶۹ میلیارد ریال در سال ۷۰ به ۴,۶۱۵میلیارد ریال در سال ۸۹ افزایش یافته است. از لحاظ میزان ارزش افزوده باز هم بخش معدن در صدر قرار گرفته است و بعد از آن بخش های صنعت، کشاورزی، ساختمان و خدمات به ترتیب در جایگاه های بعدی قرار دارند. البته در بیشتر سال های دهه ۷۰ میزان ارزش افزوده بخش کشاورزی بیشتر از بخش صنعت بوده است.
۹۱۱ میلیون تومان ارزش افزوده برای هر معدن
با توجه به فعالیت بیش از ۸۴ هزار و ۵۲۸ شاغل در بخش معادن در حال بهره‌برداری میتوان تخمین زد که هر معدنکار ایرانی سالانه بیش از ۵۶ میلیون تومان ارزش‌آفرینی در این بخش دارد. اگر بخواهیم این میزان را ماهانه محاسبه کنیم این رقم به ۴.۶میلیون تومان می‌رسد. همچنین با توجه به وجود ۵۲۴۶ معدن در حال بهره‌برداری در کشور میتوان برآورد کرد که هر معدن در ایران بیش از ۹۱۱ میلیون تومان ارزش افزوده دارد.البته ارزش‌آفرینی بیش از ۴۷۸۳ میلیارد‌تومانی در بخش معدن مربوط به سال ۱۳۹۰ است که مرکز آمار ایران در آمارهای «ایران در آیینه آمار ۹۱» منتشر کرده و این رقم حاکی از رشد ۲۳درصدی نسبت به سال ۱۳۸۹ است. به نظر می‌رسد این آمارهای با تاخیر منتشرشده برگرفته از آمارهای سرشماری سال ۱۳۹۰ باشد که تاکنون بخش‌هایی از آن منتشر شده و جزییاتی از آن را مرکز آمار ایران منتشر نکرده بود. با این حال جدای از روند صعودی در ارزش افزوده معادن در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال قبل از آن، این روند صعودی را در تعداد کارکنان معادن نیز میتوان مشاهده کرد که در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال قبل از آن حدود چهار درصد رشد داشته است.
همچنین در مورد ارزش افزوده معادن کشور آمار قابل توجه دیگر، معادنی است که بیشترین سهم را داشته‌اند. بر این اساس معادن سنگآهن، سنگ مس و سنگ‌های تزیینی به ترتیب با ۱.۸ هزار میلیارد، ۱.۲ هزار میلیارد و ۴۴۲ میلیارد تومان دارای بالاترین میزان ارزش افزوده بودند که مجموع ارزش افزوده این معادن حدود ۷۳ درصد از کل ارزش‌افزوده این بخش را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین سه استان کرمان، یزد و تهران بالاترین ارزش افزوده را در این بخش داشته‌اند. همانطور که آمار نشان می دهد ایران با توجه به ذخایر غنی معدنی که ۷ درصد از کل ذخایر جهان را در اختیار دارد می تواند با جذب سرمایه های بیشتر در حوزه معدن و صنایع معدنی به صورت ویژه امکان توسعه را برای سایر بخش های اقتصادی فراهم آورد. برای تحقق این مهم بهبود زیر ساخت های حمل و نقل ریلی و اصلاح قوانین مرتبط با معادن و کاهش هزینه های بهره برداری یک ضرورت به شمار می رود.
کلید واژه ها :
