شاید بسیاری از ما ندانیم که برنج خوش‌طعم و خوش‌بو و زیتون پرخاصیتی که هر روز سر سفره‌های‌مان می‌گذاریم، همه محصول نام‌های آشنایی دراستان‌های شمالی کشور نیستند.
برنج و زیتون و سیر با کیفیت اعلا از جمله محصولات کشاورزی شهر طارم است که ملقب به هندوستان ایران است، که در استان زنجان محصولات این شهر به‌دلیل دسترسی آسان‌تر و نزدیکی به گیلان، به‌طور معمول در این استان توزیع می‌شوند و این شاید یکی از دلایلی است که محل تولید این محصولات در شناسنامه ذهن ما به نام زنجان نخورده است.
این در حالی است که توجه ویژه به توسعه و بهسازی صنایع تبدیلی که هم‌اکنون حلقه گمشده کشاورزی استان است با ایجاد اشتغال و ارزش‌افزوده با رویکرد تولید انبوه صادرات‌محور می‌تواند رشد اقتصادی بالایی برای استان به همراه داشته باشد و جای خالی صنایع تبدیلی در زنجان به‌وضوح نمایان است.
برنامه راهبردی برای سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی
علی کلانتری، معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان با بیان اینکه ۱۷۴ واحد صنایع غذایی در استان مشغول به‌کار هستند که حدود ۲۰ درصد آنها در زمینه صنایع تبدیلی کشاورزی، محصولات کشاورزی و دامی فعالیت می‌کنند، می‌گوید: شهرستان طارم در کشت محصولات زیتون وسیر، شهرستان خدابنده در کشت سیب‌زمینی و سایر شهرستان‌ها در زمینه تولید محصولات کشاورزی و درختی بسیار مستعد هستند و به نسبت حجم تولید محصولات باغی و کشاورزی، تعداد واحدهای صنایع تبدیلی در استان باید افزایش داشته باشد.
وی با بیان اینکه این محصولات فرآوری شده در استان هم استفاده می‌شود اما به دلیل پاره‌ای از موارد در استان‌های دیگر هم توزیع می‌شوند، اظهار می‌کند: به طور مثال شهرستان طارم به دلیل نزدیکی، بیشتر مراودات تجاری و اقتصادی‌اش با استان گیلان است، به‌علاوه صادرات به خارج از کشور به صورت ناچیز و محدود با روابط شخصی انجام می‌شود.
کلانتری با اشاره به اینکه صنایع تبدیلی به واسطه مصرفی بودن آینده خوبی پیش رو دارد، می‌افزاید: این صنایع، اشتغالزایی و ارزش‌افزوده بالایی نیز ایجاد می‌کنند و براساس برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین برنامه راهبردی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، با همفکری فعالان بخش خصوصی، صنایع تبدیلی کشاورزی در اولویت برنامه‌های سرمایه‌گذاری در استان برای ایجاد ارزش افزوده قرار گرفته است.
وی تصریح می‌کند: برنامه‌ریزی شده است که رتبه صنعتی استان از ۱۵ به ۱۰ برسد، در این زمینه یکی از راهبردهایی که انتخاب شده، استفاده از ظرفیت‌های تولیدی هر شهرستان در صنایع تبدیلی کشاورزی است.
معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان با بیان اینکه از حضور و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این زمینه استقبال می‌شود، خاطرنشان می‌کند: بانک‌ها موظف شده‌اند تا ۲۵ درصد از منابع داخلی خود را به اعطای تسهیلات در بخش کشاورزی اختصاص دهند، البته هیات وزیران مصوب کرده که از این پس مجوزهای تاسیس صنایع تبدیلی در ۳۵۹ قلم محصولات کشاورزی باید از سوی وزارت جهاد کشاورزی صادر شود.
سلامت جامعه در گرو سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی
غلامحسین جمیلی، رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی زنجان درباره وضعیت صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی در استان زنجان به می‌گوید: استان زنجان سالانه حدود ۲/۵میلیون تن محصولات کشاورزی باغی مازاد بر نیاز تولید می‌کند که بخش عمده‌ای از این محصولات به استان‌های همجوار و گاهی خارج از کشور صادر می‌شود.
وی می‌افزاید: استقرار زمین‌های حاصلخیز کشاورزی استان به گونه‌ای است که دسترسی به آن مناطق برای استان‌های همجوار ما به مراتب نزدیک‌تر از خود مرکز استان است؛ به‌طور مثال منطقه طارم که به دلیل حاصلخیزی و تنوع محصولات کشاورزی و گیاهی مانند برنج، زیتون و سیر به هندوستان ایران ملقب است.
رییس اتاق بازرگانی زنجان تصریح می‌کند: به‌طور مثال زیتون طارم زنجان به نام زیتون رودبار توزیع می‌شود و اگر هم صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی در این زمینه شکل گرفته بیشتر خارج از استان زنجان بوده است. جمیلی با بیان اینکه اشکال دیگری که در زنجان در حوزه کشاورزی وجود دارد این است که باغ‌های تولیدکنندگان و کشاورزان در مقیاس کوچک هستند، بیان می‌کند: کوچک بودن مقیاس تولید موجب شده برای باغداران کوچک صرفه اقتصادی نداشته باشد که خود آنها به عنوان سرمایه‌گذار، صنایع تبدیلی را راه‌اندازی کنند و تضمینی برای کشاورزان وجود ندارد که بتوانند محصولات مورد نیاز صنایع تبدیلی را فراهم کنند در نتیجه جذابیتی برای ایجاد صنایع تبدیلی احساس نمی‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: از سوی دیگر تنوع زیاد محصولات و کشاورزان و در عین حال تولیدات اندک آنها پراکندگی را در بازار ایجاد کرده است که هم کشاورز نتواند فرصت‌های رقابت‌پذیری را برای عرضه درست محصول با قیمت مناسب در بازار دنبال کند و نیز استقرارصنایع تبدیلی شکل نگیرد.
رییس اتاق زنجان با اشاره به اینکه استان زنجان از ضعف صنعت نگهداری و بسته‌بندی محصولات کشاورزی نیز رنج می‌برد، متذکر می‌شود: به‌دلیل سردسیر بودن زنجان فرصت‌های تازه‌خوری و استفاده از نوبرانه محصولات کشاورزی نسبت به مناطق گرمسیر بسیار کمتر است در نتیجه نیاز است که برخی از محصولات کشاورزی برای مدت‌های طولانی نگهداری شوند.
وی با اشاره به اینکه میزان بالایی از محصولات کشاورزی زنجان از لحاظ ارزشی، جنبه صادراتی دارند؛ ازجمله کشمش، سیر و زیتون که از باغ‌های زنجان فرآوری می‌شوند و در بازارهای اروپایی توزیع می‌شوند، اظهار می‌کند: درباره صادرات محصولاتی که فرصت عرضه طولانی‌مدت به‌دلیل فسادناپذیر بودن را دارند، موفق‌تر عمل می‌شود.
جمیلی با بیان اینکه آمار دقیقی از صادرات محصولات خام و تبدیلی زنجان به خارج از کشور وجود ندارد، می‌افزاید: متاسفانه به‌دلیل اینکه این محصولات به عنوان محصولات زنجان اظهار نمی‌شوند و به‌طور معمول در پایانه‌های استان‌های مرزی دپو می‌شوند، آمار مشخصی در این زمینه وجود ندارد.
رییس اتاق زنجان خاطرنشان می‌کند: در هر مرحله از فرآوری محصول در حوزه کشاورزی نیاز به فناوری مدرن‌تر وجود دارد و همینطور اشتغال و ارزش‌افزوده بیشتری نسبت به مراحل قبل ایجاد می‌شود؛ اگر کشور می‌خواهد در شرایط کنونی که مواجه با بحران‌های خشکسالی، آلودگی زیست‌محیطی و تولید محصولات سالم و ارگانیک است، به سمت بهداشت و سلامت جامعه حرکت کند، نیاز به چشم‌اندازی برای حضور بخش خصوصی در زمینه کشاورزی و صنایع تبدیلی وجود دارد.
دولت به کشاورزان برنامه ارائه دهد
همچنین علی کلانتری، عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی زنجان بیان اینکه استان زنجان از نظر وجود صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی شرایط مناسبی ندارد، می‌گوید: زمان برداشت محصول، کشاورز با مازاد محصولاتی روبه‌رو می‌شود که جایی برای استفاده و عرضه آنها وجود ندارد.
وی می‌افزاید: اگر صنایع تبدیلی در استان وجود داشته باشد می‌توان به نحو احسن از محصولات کشاورزی - در شرایطی که کشاورزان با مشکل آب و بالا بودن قیمت تمام‌شده محصول روبه‌رو هستند- بهره‌برداری کرد.
رییس هیات‌مدیره شرکت کشت و صنعت غزل دشت صبا با اشاره به اینکه مشکل اساسی دیگری که کشاورزان با آن روبه‌رو هستند نداشتن برنامه از سوی دولت است، ادامه می‌دهد: امسال بسیاری از محصولات کشاورزی مازاد بر نیاز تولید شده و به‌دلیل نبود صنایع تبدیلی و فرآوری روی دست کشاورزان مانده است، اگر ابتدای سال به آنها اعلام شود که چه میزان محصول مورد نیاز است و از آنها خریداری می‌شود، با این مشکل روبه‌رو نخواهند شد.
کلانتری با بیان اینکه صنایع تبدیلی و فرآوری مناسب در استان وجود ندارد که محصولات را آماده صادرات کند، تصریح می‌کند: امکانات به ما اجازه نمی‌دهد که محصولات ما قابل رقابت برای صادرات به خارج از کشور باشد. عضو هیات‌رییسه اتاق زنجان با بیان اینکه حضور در عرصه صنایع تبدیلی و فرآوری بسیار سرمایه‌بر است، اظهار می‌کند: بخش خصوصی توانمندی حضور در این عرصه را ندارد مگر اینکه به صورت اتحادیه، تعاونی و یا گروهی به این عرصه وارد شده و کارخانه‌هایی در اندازه بزرگ با تولید انبوه احداث کنند؛ در قالب واحدهای کوچک و متوسط هم به دلیل بالارفتن قیمت تمام شده، سرمایه‌گذاری سودده نیست.
وی انتظار از دولت را ارائه برنامه مناسب و منطبق با نیاز استان به بخش خصوصی می‌داند و می‌افزاید: توجه و حمایت از حضور بخش خصوصی در حوزه صنایع تبدیلی در استان منجر به اشتغالزایی و ایجاد ارزش‌افزوده بالایی خواهد شد.
با توجه به نظرات مسئولان و فعالان اقتصادی استان زنجان، نیاز به سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی اقتصادی در زمینه صنایع تبدیلی کشاورزی هم‌اکنون به شدت احساس می‌شود. با برنامه‌ها و راهکارهایی که در این زمینه ارائه شده است، در صورت عملی شدن و به مرحله اجرا و تولید رسیدن این واحدها، ارزش افزوده بالا، اشتغال جوانان و ارتقای رتبه صنعتی در انتظار استان زنجان است.
منبع: گسترش صمت
