اتاق خبر- آصف بیات یکی از نامدارترین پژوهشگران ایرانی به شمار می آید که 16 سال قبل در تحلیل وضعیت زندگی حاشیه نشینان ایران کتاب «سیاست های خیابانی» را به رشته تحریر درآورد.
او در کتاب ماندگار خود وضعیت حاشینه نشینان در کوران انقلاب را مورد بررسی قرار دارد و نظریه حرکت از «حاشیه به متن» را ارائه کرد. آصف بیات در کتاب خود شرح داده که حاشیه نشینان ایران پس از یکسره از حلبی آبادها راهی خانه های مصادره مدیران فراری پیش از انقلاب شده اند و مطالباتی تازه را برای حکومت تازه استقرار یافته شکل داده اند. پایان دهه 60 ولی با سرکوب جنش حاشیه به متن همزمان شد و پرونده تصاحب خانه های خالی برای مدتی طولانی در اقتصاد ایران بسته شد ولی 5 هزار و 840 روز پس از انتشار کتاب سیاست های خیابانی، 36 هزار حاشیه نشین ایرانی به مسکن مهرهای ساخته شده توسط دولت احمدی نژاد هجوم برده اند و خانه های خالی را اشغال کردند تا دو سال بعد از پایان کار دولت «عدالت ورز» بازهم ماجرای حاشیه نشینان به صدر اخبار اقتصادی ایران باز گردد.
براساس آنچه وزیرکار و وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده اند، حداقل 13 میلیون حاشیه نشین در 800 نقطه حاشیه ای شهرهای ایران زندگی می کنند. مشهد، تبریز، اصفهان، تهران و اهواز نیز بیشترین جمعیت تهی دستان شهری را در دل خود جایی داده اند. همزمان بیشترین تعداد فقرای ایرانی نیز در همین شهرها زندگی می کنند. این گروه، در تمامی فرآیندهای سیاسی ایران کمترین نقش را بازی می کنند به طوری که در جریان انتخابات مجلس، کمترین میزان مشارکت سیاسی در استان های با بیشترین حاشیه نیشین و در منطق اطراف شهرها صورت گرفت. برآوردها نشان می دهد جمعیت حاشیه نشین ایران گروه درآمدی دهک اول و دوم را تشکیل می دهند که میزان عایدی ماهیانه آنها کمتر از یک میلیون تومان است. این گروه کمترین سهم در برخورداری از مسکن دارند. براساس آخرین محاسبات انجام شده در شرایطی که 4 عضو این خانوارها درآمدهای خود را به مدت 95 سال پس انداز کنند، قدرت خرید خانه ای در حاشیه شهرهای بزرگ را پیدا می کنند. تهی دستان در کنار جمعیت 4 میلیون و 800 هزار نفری گپرنشینان ایرانی کم بضاعت ترین اقشار جامعه ایرانی را تشکیل می دهند. برمبنای اعلام کمیته امداد بیش از 4 میلیون و 500 هزار نفر از جمعیت فقیر ایران تحت پوشش این نهاد رسمی قرار دارد. سال گذشته بانک های کشور برای بهبود شرایط زندگی و کسب و کار فقرای ایرانی بیش از یک هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کردند ولی براساس برآوردهای کارشناسی با وجود ارائه این وام ها، همچنان برتعداد فقرای ایران افزوده می شود. برخی تحلیل های ارائه شده از سوی اقتصاددانانی مانند حسین راغفر نشان می‌دهد حداکثر 52 میلیون نفر از جمعیت ایران در دسته طبقه متوسط جایی می گیرند که تعداد این افراد نیز طی سال های گذشته روند نزولی داشته است. به موازات این جریان میزان اعتماد عمومی شهروندان فقیرتر شده به نهاد دولت از سال 82 تا سال 92 بیش از 50 درصد کم شده است. تازه ترین گزارش بانک مسکن نشان می دهد تنها 36 هزار نفر از جمعیت حاشینه نشینان ایران به مسکن مهر هجوم برده‌اند.
این درحالی است که دولت برای ارائه مسکن مهر به خانواده های طبقه متوسط ایرانی با 120 هزار واحد مسکن مهر بدون مشتری مواجه شده است. گزارشی که از سیو علیرضا بلگوری عضو هیات مدیره بانک مسکن ارائه شده، مشخص کرده که تهی دستانی حاضر به تخلیه مسکن هایی که در اختیار گرفته اند، نیستند. این عضو هیات مدیره بانک مسکن در این باره گفته است:« بر اساس آخرین تصمیمات اتخاذ شده یک سری از واحدهای تصرف شده مسکن مهر با مصوبه جدید هیئت وزیران امیدواریم تعدادی بتوانند با توجه به این‌که حائز شرایط می‌شوند به سمت دریافت دفترچه قسط این واحدها حرکت کنند.احتمالا هم تعدادی از این واحدها نیز برای روزهای آخر مسکن مهر می‌ماند و همه باید کمک کنند این داستان تمام شود.حدود 36 هزار واحد مسکن مهر توسط مردم تصرف شده است. باید ببینیم با مصوبه هیئت دولت، چقدر از افراد برای دریافت دفترچه مراجعه می‌کنند.این مسئله از طریق مراجع قضایی پیگیری خواهد شد. این کار هم منطق ندارد و هم این‌که فلسفه وجودی این واحدها بوده که بتوانیم این اقشار را خانه‌دار کنیم، اگر قرار باشد این اقدام را انجام دهیم فلسفه اولیه زیر سئوال می‌رود.» مدیران بانک مسکن امیدوارند، تهی دستان به سمت پرداخت هزینه مسکن های تصرف شده بروند:«فکر می‌کنم که مردم آرام آرام به این مسئله می‌رسند که وقتی از واحد بهره‌برداری می‌کنند و پروژه -طرح مسکن مهر- در حال اتمام است به سمتی بیایند تا بتوانیم دفترچه اقساط را برای آنها صادر کنیم. در راستای حل این مشکل شعب بانک مسکن با همکاری مقامات استانی و شورای استان‌ها، تعداد واحدهای تصرف شده کاهش یافته است.» دولت برای ساخت هر واحد مسکن مهر بیش از 350 هزار تومان هزینه کرده است و برآوردها نشان می‌دهد برای پایان این پروژه به بیش از 50 هزار میلیارد تومان منابع نیاز است. دولت با توجه به بحران حاشیه نشینان در ایران، قصدی برای برخورد با تصرف کنندگان مسکن مهر ندارد. برخی منابع نیز خبر می دهند که احتمال دسترسی بانک مسکن به بهای تمام شده خانه های تصرف شده، به شدت پایین است. آخرین برآوردهای رسمی که از سوی مرکز آمار ایران ارائه شده، نشان می دهد جمعیت فقرای کشور در حال افزایش است. 722 هزار خانوار شهری ایران طی سه سال گذشته شغل شان را از دست داده‌اند. همچنین 26 درصد از خانوارهای شهری با جمعیت 13.8 میلیون نفر بدون شغل زندگی می کنند. همچنین 25 درصد از جمعیت شهرنشین ایران حتی یک شغل هم ندارند. 9 میلیون و 797 هزار نفر خانوار ایرانی با جمعیت 32 میلیون نفری نیز تنها یک شغل دارند. میزان درآمد این گروه براساس اعلام وزارت کار تنها ماهیانه 812 هزار تومان است درحالی که خط فقر در تهران 2 میلیون و 500 هزار تومان برآورد شده است. درحال حاضر موضوع حاشیه نشینان، فقرا و تهی دستان شهری به نقاط بحرانی رسیده است. بخش مهمی از جمعیت طبقه متوسط ایران طی سال های حضور دولت محمود احمدی نژاد با بحران درآمد و هزینه مواجه شدند و به طبقات پایین تر سقوط کردند. محاسبات نشان می دهد با 2 میلیارد دلاری ( 6 هزار میلیارد تومان) که دولت نهم و دهم اقدام به خرید اوراق قرضه در امریکا کردند، امکان ساخت 120 هزار واحد مسکونی برای این جمعیت مهیا می شد. دولت یازدهم نیز با وجود سیاست های تامین اجتماعی خود مانند بیمه 800 هزار نفر از جمعیت یک میلیون و 200 هزار نفری کارگران ساختمانی، هنوز موفق به مهار بحران حاشیه نشینان و فقرا در ایران نشده است. طی سال گذشته نیز برای اولین بار طی یک دهه، میزان ازدواج های ثبت شده در کشور به رقم 690 هزار نفر کاهش یافت. تحلیلگران اقتصادی اعتقاد دارند، بحران مالی دلیل اصلی کاهش میزان ازدواج ها بوده است. بخش مهمی از منابع مالی دولت طی دو سال گذشته صرف پایان بزرگترین ایده ناکارآمد دولت گذشته شده و با توجه به بحران منابع مالی قوه مجرییه، امسال نیز گزارشی از بهبود وضعیت معیشت شهروندان ایرانی ارائه نشده است. برهمین اساس پیش بینی می شود همچنان هجوم حاشیه نشینان به متن، با تصرف خانه ها ادامه داشته باشد.
منبع: اتاق تهران
94106
