اتاق خبر: آزادراه تبریز ـ مرند ـ بازرگان که به نام آزادراه بازرگان شناخته می‌شود، نخستین پروژه آزادراهی کشور است که قرار است با سرمایه یک کشور خارجی ساخته و از سوی این کشور به بهره‌برداری برسد.
اهمیت مرز بازرگان به‌عنوان مهم‌ترین مرز مشترک میان ایران و ترکیه برای ترانزیت ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به ترکیه و از آنجا به اروپا بر اهالی حمل‌ونقل و تجارت پوشیده نیست. براساس آخرین اطلاعات اعلام شده از سوی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، از میان مرزهای کشور، مرز بازرگان با سهم ۶۰درصدی، فعال‌ترین مرز در زمینه واردات کالا است.
مرز بازرگان به عنوان مهم‌ترین مرز اتصال ایران به ترکیه و از آنجا به اروپا همواره نقش کلیدی در ترانزیت ایران داشته است اما ساخت آزادراه بازرگان از سوی دیگر نیز اهمیت دارد و آن، سهم این آزادراه از شبکه بزرگراهی آسیاست. بخشی از شبکه بزرگراهی آسیا در ایران از استان خراسان رضوی آغاز شده و بعد از عبور از تهران به تبریز و از آنجا به مرز بازرگان می‌رسد. در کنار تکمیل کریدور شرق ـ غرب، آزادراه بازرگان در احیای جاده ابریشم به عنوان یکی از پروژه‌های مدنظر دولت برای توسعه ترانزیت و آسانی در اتصال ایران به کشورهای شرق آسیا و اروپا هم نقش مهمی دارد.
به گفته کارشناسان، آزادراه تبریز ـ مرند ـ بازرگان مسیر آزادراه مشهد ـ تهران، تهران ـ تبریز و تبریز ـ ترکیه را به‌عنوان کوتاه‌ترین و بهترین مسیر برای آزادراه سراسری کریدور بین‌المللی شرق به غرب و شبکه بزرگراهی آسیا پیش‌روی ترانزیت خواهد گذاشت و موجب کاهش زمان سفر، کاهش مصرف سوخت و افزایش ایمنی خواهد شد.
ساخت آزادراه در چهار قطعه
براساس آنچه وزارت راه و شهرسازی درباره جزییات این پروژه اعلام کرده است، این پروژه در ۴ قطعه اجرا خواهد شد که اولویت نخست اجرا با قطعه ۶ خطه تبریز ـ صوفیان به طول ۳۷ کیلومتر است. قطعه دوم آزادراه ۶خطه بین صوفیان و مرند به طول ۲۶ کیلومتر است. اولویت سوم، ساخت قطعه ۳ خطه بازرگان ـ مرند به طول ۱۹۰ کیلومتر و قطعه چهارم، مسیر ۳ خطه مرند ـ بازرگان به طول ۱۹۰ کیلومتر است.
در مطالعات ساخت آزادراه بازرگان پیش‌بینی شده که با بهره‌برداری از آن، طول مسیر ۱۷ کیلومتر کاهش یابد. به این ترتیب زمان سفر بین تبریز تا مرز بازرگان برای وسایل نقلیه سبک به ۱۳۰ دقیقه و برای وسایل نقلیه سنگین به ۱۱۰ دقیقه کاهش خواهد یافت.
سهم ترکیه؛ ۶۵ درصد
ساخت آزادراه بازرگان حدود ۳ سال پیش به یک شرکت چینی سپرده شده بود اما این قرارداد منتفی شد تا اینکه در تیر ۹۴ قرارداد ساخت مشارکتی این آزادراه بر اساس قانون حمایت و تشویق از سرمایه‌گذاری خارجی، بین وزارت راه و شهرسازی با یک شرکت تُرک بسته شد.
بر اساس قرارداد میان ایران و ترکیه برای ساخت این آزادراه ۲۵۳ کیلومتری، ۳۵درصد منابع مالی اجرای پروژه به اضافه هزینه استملاک اراضی از سوی دولت ایران و ۶۵درصد هزینه‌ها از سوی ترکیه پرداخت خواهد شد. دوره بهره‌برداری شرکت ترک از این آزادراه برای بازگشت سرمایه ۱۸ سال درنظر گرفته شده است.
حمایت بخش خصوصی از آزادراه
با توجه به سنگ‌اندازی‌هایی که گاهی از سوی ترک‌ها در مرز بازرگان در مسیر کامیون‌های ایرانی انجام می‌شود و همین مشکلات موجب تمایل ایران و چند کشور اروپایی و آسیایی به ساخت کریدور دیگری از خلیج‌فارس تا دریای سیاه شده است، به نظر می‌رسد ساخت آزادراه دیگری از مرز بازرگان، آنهم با مشارکت تُرک‌ها توجیه نداشته باشد اما بخش خصوصی نظر متفاوتی دارد و معتقد است هرچه در مسیر توسعه ترانزیت راه ساخته شود، ارزشمند و دارای توجیه اقتصادی است.
جواد سمساریلر، رییس انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی در پاسخ به صمت چنین نظری دارد و می‌گوید: هرچه راه ساخته شود به نفع شاهراه‌های ترانزیتی کشور است. در حال حاضر اگرچه با ترکیه تنش‌هایی در مرز داریم و ممکن است مشکلاتی در آینده داشته باشیم اما به هر حال راه اصلی و مستقیم دسترسی ما به اروپا مرز بازرگان است، بنابراین ساخت آزادراه بازرگان توجیه دارد.
وی معتقد است نباید برای توسعه ترانزیت نگران مشکلات احتمالی مرزی در آینده باشیم و در مشارکت ایران با تُرک در آزادراه بازرگان نیز مشکلی پیش نخواهد آمد زیرا قرارداد همه چیز را مشخص کرده است.
رییس انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی با اشاره به بهره‌برداری ۱۸ساله ترک‌ها از آزادراه بازرگان می‌گوید: با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و با در نظر گرفتن اینکه امکانات ساخت این آزادراه را نداریم نیاز است کار به شکل مشارکتی انجام شود و این شیوه در دنیا پذیرفته شده است.
او تاکید می‌کند که نباید نگران بهره‌برداری ترک‌ها از آزادراه بازرگان باشیم زیرا بر اساس قرارداد، بعد از ۱۸ سال این آزادراه به‌طور کامل در اختیار ایران خواهد بود و طبیعی است با توجه به سهم ۶۵ درصدی ترکیه، تا چند سال بهره‌برداری این پروژه در اختیار این کشور باشد.
نیاز پروژه به بودجه
بودجه موردنیاز برای ساخت آزادراه بازرگان، ۵۸هزار میلیارد ریال اعلام شده و مسئولان وعده داده‌اند در صورت تحقق بودجه مورد نیاز، در طول ۵ سال پروژه به بهره‌برداری خواهد رسید.
امیر امینی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصاد حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی سال گذشته در جمع خبرنگاران اعلام کرد که از ۵ سال درنظر گرفته شده برای ساخت این پروژه، ۶ ماه برای کار مطالعاتی و ۴/۵سال برای فاز عملیاتی درنظر گرفته شده است. به گفته او حجم سرمایه‌گذاری شرکت تُرک در این آزادراه با استهلاک و هزینه‌های جانبی، حدود ۱/۲میلیارد دلار است و با سود حاصل از بهره‌برداری پروژه، این رقم ۱/۸میلیارد دلار برآورد می‌شود.
با توجه به درنظر گرفتن ۶ ماه زمان انجام مطالعات، در تیر سال ۹۴ وقتی اعلام شد که پروژه کلید خورده است، قرار شد در دی ۹۴ عملیات اجرایی آزادراه آغاز شود اما به نظر می‌رسد مشکلات دولت ایران در تامین سهم ۳۵درصدی بودجه پروژه و مشکلات داخلی ترکیه، مانع از کلید خوردن فرآیند اجرایی آزادراه شده است. حتی در سایت وزارت راه و شهرسازی نیز درباره این پروژه گفته شده که از سال ۹۶ کار ساخت قطعه‌های مختلف این پروژه به طور تدریجی آغاز خواهد شد.
منبع: صمت
95102
