لیلا شیرزاد- اتاق خبر: سال 2014 مهم ترین مسئله سنگ آهن در بعدجهانی افت شدید قیمت سنگ آهن بوده است،که این موضوع نیز از عدم بالانس عرضه و تقاضا در سطح جهانی نشأت می گیرد. یعنی چین به عنوان بزرگ ترین مصرف کننده سنگ آهن کاهش تقاضا داشته، از طرف دیگر شرکت های بزرگ تولیدکننده سنگ آهن مثل واله برزیل، ریوتینتو و بی اچ پی بیلتون استرالیا، افزایش ظرفیت داشته اند و همین باعث شده که قیمت ها افت شدید داشته باشد. در همین راستا، به منظور بررسی بازار سنگ آهن گفت گویی را با انوشیروان دلیریان انجام داده ایم که در ادامه می خوانید:
وضعیت معادن به خصوص در بخش سنگ آهن را چطور ارزیابی می کنید؟
در ایران طی سال 93 طبق آماری که مرکز آمار ارائه کرده است تعداد معادن فعال سنگ آهن ایران 145 معدن بوده است، در سال 92 این آمار 159 معدن را نشان می داده است. در سال 94 گرچه هنوز آمار رسمی منتشر نشده است اما می توان گفت براساس شواهد این آمار به پایین تر از 50 معدن تقلیل یافته است چرا که بسیاری از معادن بخش خصوصی تعطیل شده اند. به عنوان مثال در استان زنجان 22 معدن سنگ آهن وجود داشته که در آذرماه سال 94 تنها 2 معدن فعال باقی مانده است. به همین نسبت در استان های دیگر هم این روند ادامه داشته است. در سال 94 آمار تعطیلی معادن سنگ آهن بالابوده است. دلیل آن هم به بازارهای جهانی و هم تحولات داخلی بازمی گردد. افت شدید قیمت سنگ آهن در بازارهای جهانی و اعمال تعرفه های صادراتی در خصوص محصولات و مشتقات سنگ آهن و تغییر و تحولات قوانین حقوق های دولتی، از عواملی بود که به تعطیلی معادن منجر شد.
ظرفیت بخش سنگ آهن در ایران به چه میزان است؟
ذخیره قطعی که برای سنگ آهن ایران متصور هستند بین 5/2 تا 8/2 میلیارد تن است و ذخیره احتمالی بین 5/4 تا 1/5 میلیارد تن برآورد شده است، که این آمار تا سال 2014 و براساس آماری است که زمین شناسی آمریکا مورد تأیید قرار داده است. در سال 2015 (94) براساس آمارهای رسمی موجود، در بخش دولتی 45 میلیون تن سنگ آهن استخراج شده است، که از این رقم حدود 30 میلیون تن به فروش رفته است، به این صورت که 25 میلیون تن به صورت ماده اولیه به کارخانجات کنسانتره سازی فروخته شده و 5 میلیون تن نیز به صورت دانه بندی صادر گردیده است. در مورد بخش خصوصی گرچه تفکیکی در آمارها وجود ندارد ، اما آماری که هم انجمن سنگ آهن و هم مراجع دولتی مورد تأیید قرار داده اند ، رقم 5 میلیون تن برای تولید و فروش در سال 2015 بوده است. به این ترتیب در سال 94 مجموع سنگ آهن تولیدی بخش خصوصی و دولتی 49 تا 50 میلیون تن بوده است.
میزان اشتغال زایی این بخش را چطور ارزیابی می کنید؟
اعضای انجمن سنگ آهن در حدود 67 تا 70 شرکت می باشند که همین تعداد نیز در حوزه سنگ آهن فعال می باشند. تعداد شاغلین این بخش طبق آمار مرکز آمار کشور در سال 93، عدد 18 هزار و 412 نفری را نشان می دهد. طبق صحبت های مختلفی که رییس انجمن سنگ آهن با رسانه های گوناگون داشته، اعلام کرده است که در سال 94 ، 6 هزار نفر در این حوزه شغل خود را از دست داده اند. بر همین اساس می توان گفت در حال حاضر حدود 11 تا 12 هزار نفر در این بخش فعال هستند.
اگر بخواهیم به صورت کلان تر به این آمارها نگاه کنیم، در سال 93 ، طبق آمار؛ تعداد فعالین شاغل در تمام صنایع معدنی کشور رقمی بالغ بر 91 هزار و 869 نفر است که حدود 20 درصد این شاغلان مربوط به فعالان بخش سنگ آهن می باشد. در همین راستا می توان اذعان کرد که تعطیلی معادن سنگ آهن بخش اعظمی از این جامعه را دچار چالش بیکاری و یا معوقات حقوقی کرده است.
آیا در حوزه سنگ آهن صادرات انجام می شود؟ ارزآوری این بخش به چه صورت است؟
طبق آمار رسمی که دولت و انجمن سنگ آهن در سال 94 ارائه کرده اند جمعا 14 میلیون و 100 هزار تن صادرات داشته ایم که از این آمار 2/4 به صورت کنسانتره و نزدیک 10 میلیون تن به صورت سنگ آهن دانه بندی شده، صادر شده است. این در حالی است که در حدود 133 میلیون دلار گندله وارد داشته ایم. ارز آوری این بخش از معدن، طبق اعلامی که در رسانه های مختلف صورت گرفته است بین 433 میلیون دلار تا 518 میلیون دلار متغیر بوده است.
بیش ترین صادرات سنگ آهن، با رقمی بالغ بر 95 درصد به کشور چین صورت می گیرد، از 5 درصد باقی مانده؛ کمی بیش تر از 2 درصد به امارات ، حدود 3/1 به قطر و 25/1 به عراق، 5/0 درصد به ترکمنستان و 37/0 درصد به پاکستان و 18/0 درصد نیز به روسیه صادرات داریم. واردات گندله نیز از کشور هند با 2/ 47 درصد،کشور امارات با 4/28 درصد و بحرین با 5/24 درصد انجام می شود.
نحوه عرضه سنگ آهن در بورس به چه صورت است؟
سنگ آهن در بورس کالا به صورت تنی عرضه می شود، اما بورس یک منبع برای خرید سنگ آهن است، سنگ آهن به صورت آزاد در درب معدن در بنادر صادراتی و اقصی نقاط کشور نیز به فروش می رسد. اما چون بورس ایران تحت دو محرک دولتی و بخش فولاد قرار دارد یک مقدار قیمت آن غیر واقعی است. به همین جهت فروشندگان سنگ آهن و تولید کنندگان این ماده معدنی رغبتی به ارائه محصول در بورس کالا را ندارند. جدا از 8 تا 9 معدن دولتی که تولید کننده سنگ آهن هستند، باقی معادن محصولات خود را از طریق شاخص قیمت گذاری سنگ آهن در سایت یومتال چین و یا متال بولتن ایران به فروش می رسانند. چرا که قیمت بورس، آزاد و رقابتی نیست و با محرک های مختلف قیمت پایین نگه داشته می شود. در خصوص محل مصرف سنگ آهن نیز بایستی یادآور شد که 99 درصد سنگ آهن تولیدی دنیا صرف تولید فولاد و چدن می شود و 1 درصد دیگر در تهیه بتن وصنایع سیمان و گل حفاری در صنعت نفت و تولید رنگ دانه ها استفاده می شود.
ماشین آلاتی که در حوزه استخراج سنگ آهن استفاده می شوند از کدام کشورها وارد شده و چه کیفیتی دارند؟
به طور کلی تنها چند کشور در زمینه تولید ماشین آلات معدنی در حوزه استخراج و نه فقط سنگ آهن، بازار جهان را تحت تأثیر خود قرار داده اند که شرکت کاترپیلار آمریکا، کوماتسو و هیتاچی ژاپن، انواع و اقسام برندهای چینی و هیوندایی و دوو دورسان کره جنوبی و ولوو سوئد از این قبیل هستند. با توجه به شرایط قبل تحریم بخش اعظم بازار ایران را کوماتسوی ژاپن به دلیل استهلاک پایین در اختیار داشت، اما در دوره تحریم این برند و کاترپیلار آمریکا، جای خود را به برندهای کم کیفیت و یا بی کیفیت چینی و بعضا کره ای دادند.
مالکیت معادن در ایران به چه صورت است؟
91 درصد ذخایر ثبت شده قطعی به نام شرکت های دولتی و یا شرکت هایی که سابقا دولتی بوده و در حال حاضر به صورت دولتی اداره می شوند، می باشد. حدود 4 تا 5 درصد ذخایر در اختیار بخش خصوصی است و 4 تا 5 درصد دیگر نیز در اختیار تعاونی قرار دارد، با این ترتیب بخش عمده ای از ذخایر سنگ آهن به صورت دولتی و غیر خصوصی اداره می شود.
آیا در بخش سنگ آهن خام فروشی داریم؟
ما هنوز تعریف درستی از ماده خام نداریم، از نظر من ماده خام ماده ای است که از دل زمین به صورت کلوخه در زمینه سنگ آهن استخراج می شود حال فرآوری روی این محصول خام از ابتدایی ترین شرایط مثل دانه بندی گرفته تا کوره بلند ذوب که به فولاد و شمش تبدیل می شود مشمول ماده خام نمی شود. اگر این تعریف مقیاس باشد بایستی گفت ما سنگ آهن را به صورت خام ارائه نمی کنیم. اما اگر تعریفی که از سنگ آهن دانه بندی شده به عنوان ماده خام ارائه می شود مبنا باشد می توان گفت خام فروشی صورت می گیرد.
مهم ترین مسئله سنگ آهن در حال حاضر چیست؟
مهم ترین مسئله سنگ آهن در بعد جهانی افت شدید قیمت طی سال 2014 تا کنون است.که این موضوع نیز از عدم بالانس عرضه و تقاضا در سطح جهانی نشأت می گیرد. یعنی چین به عنوان بزرگ ترین مصرف کننده سنگ آهن کاهش تقاضا داشته، از طرف دیگر شرکت های بزرگ تولیدکننده سنگ آهن مثل واله برزیل، ریوتینتو و بی اچ پی بیلتون استرالیا، افزایش ظرفیت داشته اند و همین باعث شده که قیمت ها افت شدید داشته باشد.
اگر بخواهیم از بعد کشوری به مهم ترین مسئله سنگ آهن بپردازیم، می توان گفت بزرگ ترین مسئله سنگ آهن وتمام صنایع معدنی در ایران بحث رکود است، رکود حاکم بر اقتصاد کشور باعث شده فولاد ما با مشکل عرضه مواجه شود و در این حوزه مصرف کننده ای وجود نداشته باشد.
موضوع دوم که باز هم از رکود نشأت می گیرد مطالبات شرکت های معدنی به خصوص دولتی ها و کم تر خصوصی ها از بخش فولاد است. از طرف دیگر فشار دولت برای اخذ حقوق دولتی از معادن سنگ آهن است از دیگر دغدغه های بخش سنگ آهن در ایران است.
در مقام درجه بندی؛ رکود در گام اول ، بدهی بخش فولاد به معادن سنگ آهن در گام دوم و فشار برای اخذ حقوق دولتی سالیان قبل از معادن سنگ آهن، از مشکلاتی بوده که این بخش از معدن را کاملا ضعیف و آسیب پذیر کرده است.
چشم انداز این بخش از معدن را چطور ارزیابی می کنید؟
افت قیمت و رکود سنگ آهن در سال 2014 شروع وتا پایان 2015 و اوایل 2016 ادامه داشت و میانگین قیمت 28تا 35 دلار بوده است. یعنی یک افت 80 درصدی قیمت را نسبت به سال 2014 شاهد بودیم. در حال حاضر ، قیمت ها در بازار شناور است، در یک هفته اخیر قیمت ها روند رو به رشد داشته است از 53 تا 60 دلار نوسان قیمت داشته ایم که می توان چشم انداز خوبی را برای این ماده معدنی متصور بود.
