بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود با عنوان «خشک‌شدن قاره‌ای: تهدیدی برای آینده مشترک ما» اعلام کرده است که ذخایر آب شیرین در سراسر جهان طی دو دهه اخیر به‌طرز هشداردهنده‌ای کاهش یافته است.
بر اساس داده‌های این گزارش، میانگین کاهش سالانه ذخایر آب شیرین معادل ۳۲۴ میلیارد مترمکعب است ـ مقداری برابر با نیاز سالانه حدود ۲۸۰ میلیون نفر. در مناطق خشک‌تر، این افت حتی تا ۱۰ درصد از منابع تجدیدپذیر سالانه رسیده است.
این پدیده که «خشک‌شدن قاره‌ای» نام گرفته، به معنای کاهش بلندمدت آب شیرین در مقیاس جهانی است. داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که مناطق خشک با سرعتی بیشتر از مناطق مرطوب در حال از دست دادن منابع آبی هستند و تغییرات اقلیمی، تبخیر بالا و تغییر الگوهای بارش در این روند نقشی اساسی دارند.
گزارش بانک جهانی چهار عامل اصلی را در گسترش این بحران برمی‌شمارد:
۱. گرمایش جهانی که موجب افزایش تبخیر و تغییر چرخه بارش می‌شود. ۲. تغییرات کاربری زمین همچون جنگل‌زدایی، شهرسازی بی‌رویه و آبیاری افراطی که افت آب‌های زیرزمینی را سرعت بخشیده است. ۳. مدیریت نادرست و قیمت‌گذاری غلط آب که به‌دلیل ارزان‌بودن آب کشاورزی و سوخت، موجب پمپاژ بیش از حد منابع زیرزمینی شده است. ۴. ضعف در مدیریت یکپارچه منابع آب که باعث شده کشورهای دارای حکمرانی ضعیف، دو تا سه برابر سریع‌تر از سایر کشورها ذخایر خود را از دست بدهند.
در همین بازه زمانی، مصرف جهانی آب بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ حدود ۲۵ درصد افزایش یافته و یک‌سوم این رشد در مناطق در حال خشک‌شدن رخ داده است. بخش کشاورزی با سهم ۹۸ درصدی از مصرف کل آب، مهم‌ترین عامل فشار بر منابع آبی محسوب می‌شود. در بسیاری از مناطق خشک، حدود یک‌چهارم کشاورزی دیم و یک‌سوم کشاورزی آبی با کارایی پایین آب انجام می‌گیرد. همچنین کشت محصولات پرآب مانند برنج، گندم، پنبه، ذرت و نیشکر ـ به‌ویژه برای صادرات ـ بر شدت بحران افزوده است.
به گفته بانک جهانی، هر انحراف یک انحراف معیار در افت ذخایر آب، احتمال وقوع آتش‌سوزی‌های طبیعی را ۲۷ درصد افزایش می‌دهد و در مناطق دارای تنوع زیستی بالا، این احتمال تا ۵۰ درصد رشد می‌کند. از ۳۶ منطقه اصلی تنوع زیستی جهان، ۱۷ منطقه به‌طور مداوم با کاهش منابع آب روبه‌رو هستند.
در بخش پایانی، این گزارش سه محور سیاستی برای مهار بحران ارائه می‌دهد:
۱. مدیریت تقاضا از طریق افزایش بهره‌وری آب، محدودیت برداشت و آموزش عمومی؛ ۲. افزایش عرضه از راه بازیافت آب، استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها و تقویت ذخایر طبیعی و مصنوعی؛ ۳. بهبود تخصیص آب با تقسیم منصفانه و کارای منابع میان بخش‌های کشاورزی، صنعتی و شهری. بانک جهانی همچنین بر ضرورت اصلاح یارانه‌ها، تقویت نهادهای محلی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین پایش منابع و ارزش‌گذاری اقتصادی آب تأکید دارد.
در پایان گزارش آمده است: «خشک‌شدن قاره‌ای اجتناب‌ناپذیر نیست؛ بشر هنوز می‌تواند مسیر را تغییر دهد، به شرط آنکه دانش، سیاست و همبستگی جهانی را هم‌زمان به کار گیرد.» این هشدار برای کشورهایی مانند ایران که در مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار دارند، معنایی دوچندان دارد.
