آرمان- در دوران پس از جنگ سرد و حذف دلایل ایدئولوژیک دوستی و دشمنی، وابستگی اقتصادی متقابل کشورها به یکدیگر یکی از مهمترین عواملی است که می‌تواند در جهت‌گیری سیاست خارجی کشورها نقش قابل‌توجهی ایفا کند. به عبارت دیگر تعاملات اقتصادی و تکنولوژیک در شرایط جدید یکی از مهمترین عوامل مؤثر در عینیت بخشیدن به رویکردهای بین‌المللی کشورها تلقی می‌شود.
در ربع قرن گذشته ایران و روسیه با وجود برخی الزامات منطقه‌ای و بین‌المللی نتوانسته‌اند مابه‌ازاهای عینی متناسبی را در روابط اقتصادی و تکنولوژیک دو جانبه تعریف یا ایجاد کنند. مهمترین کالایی که ایران برای عرضه به کشورهای دیگر در اختیار دارد (انرژی) برای روس‌ها فاقد جذابیت است و از سوی مقابل کالا و تکنولوژی روسی نیز همواره آخرین گزینه برای طرف ایرانی بوده است. درحال حاضر بر اساس اخبار منتشر شده ، طی امضای قراردادی به ارزش 70 میلیارد یورو میان ایران و روسیه، قرار است دو کشور در زمینه‌های کشاورزی، انرژی، حمل‌ونقل، فناوری اطلاعات، تجارت، صنعت، گردشگری و امور بانکی با یکدیگر همکاری داشته باشند اما جزئیات هیچ یک از این همکاری‌ها هنوز مشخص نشده و قرار است به بخش خصوصی دو کشور سپرده شود. دراین رابطه گفت‌وگویی با حسن بهشتی‌پور از کارشناسان مسائل آسیای میانه داشتیم که در پی خواهد آمد.
نگرانی به روابط ناشی از بدبینی به واقعیت‌هاست
حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل آسیای میانه و قفقاز در خصوص روابط تجاری ایران با روسیه به آرمان گفت: روابط ایران و روسیه باید بر مبنای اعتماد طرفین باشد. اگر قرار باشد طرفین بهم اعتماد نداشته باشند؛ چرا باید تفاهم‌نامه‌ای امضا شود. دوم اینکه هرنوع روابط متقابلی باید سودمند باشد تا پایدار بماند. اگر قرار باشد سود یکجانبه و تنها برای یک طرف باشد، چنین مناسباتی پایدار نخواهد بود و شکل نخواهد نگرفت.
لذا این نوع روابط تجاری باید بر اساس منافع مشترک انجام پذیرد. ممکن است برخی افراد در مواردی خاص انتقادی به این نوع روابط داشته باشند و بگویند که منافع طرف مقابل تامین شده تا منافع ایران. یا بالعکس طرف متقابل چنین تصوری از روابط داشته باشد. به طور مثال اعتراض اخیر کشور ترکیه نسبت به نرخ گاز ایران که معتقد است، بیشتر منافع ایران را در برمی‌گیرد. بنابراین افرادی که نگران روابط تجاری ایران و روسیه هستند یا معتقدند روسیه به ایران چیزهایی را تحمیل می‌کند، تنها بدبینی نسبت به واقعیت‌های امروز است. ایران و روسیه هر دو کشور مستقلی هستند و منافع یکدیگر را خوب درک می‌کنند. هر نوع سودآوری یکجانبه معمولا موجب توقف همکاری خواهد شد.
حجم روابط اقتصادی میان دو کشور بلندپروازانه است
وی اشکال بزرگ این تفاهم‌نامه را حجم بالای روابط اقتصادی میان این دو کشور دانست و تصریح کرد:حجم بالای روابط اقتصادی میان این دو کشور تا حدی بلندپروازانه است. رقم حجم همکاری‌های ایران و روسیه در حالی منتشر می‌شود که حداکثر حجم روابط اقتصادی میان این دو کشور 2 میلیارد دلار بوده است. بنابراین دستیابی به رقم 70 میلیارد یورو، یعنی چیزی نزدیک به 90 میلیارد دلار که نیازمند بازاریابی گسترده، ایجاد امکانات ال سی در
بانک‌ها، اعتبارات متقابل، تعریف‌کردن حوزه‌های مشترک همکاری دو کشور است و با توجه به ظرفیت دو کشور و همچنین تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و تحریم‌های غرب علیه روسیه، دور از ذهن به نظر می‌رسد. از این رو کارشناسان بر این عقیده‌اند که به طور حتم باید بازه زمانی برای رسیدن به این رقم در نظر گرفته شود. زمانی که احتمالا بین 5 تا 10 سال به طول می‌انجامد. از سویی دیگر در این بین، فشارهای غرب بر روسیه برای تجدید همکاری‌های خود با ایران نیز مزیدی بر علت شده و مشارکت شرکت‌های روسی در طرح‌های اقتصادی موجود در ایران را با احتیاط‌هایی همراه کرده است.
قراردادها باید مستحکم و سودمند باشد
بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که برخی از کارشناسان معتقدند که روسیه با توجه به عدم پایبندی به برخی از تعهداتش در گذشته شریک قابل اتکایی برای ایران نیست، ارزیابی شما در این خصوص چیست، به آرمان گفت: البته یکطرفه قضاوت کردن منطقی به نظر نمی‌رسد. آیا ایران در روابط با روسیه دچار هیچ‌گونه خطایی طی این سال‌ها نشده است و تنها روس‌ها بوده‌اند که مرتکب خطا شدند. البته من هم منتقد سیاست روس‌ها هستم. اما اینکه به صورت کلی بیان شود که ما به روسیه اعتماد نداریم، منطقی نیست و باید به صورت مصداقی در این زمینه صحبت شود. اگر منظورشان قرارداد اس 300 ایران و روسیه است؛ قراردادی که روسیه اقدام به لغو یکجانبه آن کرد و علتش را اینگونه عنوان کرد چون قعطنامه 1929 صادر شده و صدور تسلیحات به ایران را منع کرده است؛ لذا این قرارداد را لغو می‌کنیم، البته در این مورد حق با ایران است. آیا به کشوری مثل چین که بخشی از دلارهای ما راهنوز نداده است اعتماد داریم؟ یا کشوری مثل فرانسه که با شروع تحریم علیه ایران، قطعات رنو و پژو را به ایران نداد، یا حتی کشور ژاپن که با وجود تحریم ایران با آمریکا ارتباط برقرار کرد و در بدترین شرایط ایران را تنها گذاشتند. به کدام کشور می‌توان اعتماد کرد. ما باید در روابطمان به گونه‌ای رفتار کنیم که قراردادهای مستحکم ، دارای چارچوب و سودمند باشد و منافع ایران و طرف متقابل تامین شود.
منافع تعیین‌کننده است
بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که اگر تحریم‌ها علیه روسیه لغو شود، ممکن است روابط ایران و روسیه دچار خدشه شود، بیان داشت: بر خلاف برخی از کارشناسان در داخل، اگر تحریم‌ها لغو شود، خدشه‌ای به روابط ایران و روسیه وارد نخواهد شد. در عین حال که زمینه بهتری برای برقراری بهتر رابطه با روسیه فراهم می‌شود که این به نفع منافع ملی ایران است. لذا اینگونه نیست چنانچه روابط ایران با غرب بهبود یابد، چین و روسیه را فراموش کنیم. یا اینکه اگر رابطه بهبود یابد، روسیه سخت‌گیری‌های بیشتری برای ما داشته باشد. یا اکنون که رابطه روسیه با غرب دچار چالش شده، مسکو به ایران امتیاز بدهد. تاکنون امتیاز ویژه‌ای از سوی روسیه به ایران به خاطر مشکلاتش با غرب داده نشده است.
همچنین خوب است بدانیم که روسیه برای دور زدن تحریم‌ها تنها به ایران اتکا نمی‌کند و با ترکیه به‌رغم اختلافشان در قضیه سوریه ارتباط قوی دارد و حتی با کشور مصر قرارداد 3میلیارد دلاری فروش اسحله امضا کرده است. لذا در اینجا منافع تعیین کننده است. در دنیای سیاست گفته می‌شود که دشمنان و دوستان دائمی وجود ندارد. ما منافع دائمی داریم و کشورها براساس منافع با دیگران رابطه برقرار می‌کنند. برای مثال روسیه در قضیه اوکراین، با وجود اختلافاتی که میان روسیه و اوکراین پیش آمد، ایران طرف روسیه را نگرفت. ایران منافع خودش را مدنظر قرار داد مبنی بر اینکه هم باید با اوکراین روابط خوبی داشته باشد و هم با روسیه و نباید اینگونه روابط با اوکراین را قربانی روابط با روسیه کند.
البته نکته حائز اهمیت در اینجا این است که چنانچه روس‌ها به تعهداتشان پایبند نباشد و قراردادها مشخص باشد، باید خسارت پرداخت کنند. به طوری که در قضیه اس 300 شکایت کردیم و روسیه باید 4 میلیارد دلار خسارت به ایران پرداخت کند. یا بر عکس قرارداد کرسنت کلی اقامه دعوا علیه ایران صورت گرفته است. بنابراین در دنیای امروز مبادلات بر اساس قرارداد روشن انجام می‌پذیرد. در راستای عقد این نوع تفاهم‌نامه‌ها و قراردادها باید از حقوقدانان متبحر و کسانی که به منافع ملی آشنا هستند، کمک گرفت.
نگرانی به سطح روابط اقتصادی وجود ندارد
بهشتی‌پور در پاسخ این سوال که آیا از نظر اقتصادی به نفع ایران است که با روسیه مراودات تجاری داشته باشد یا خیر؟ به آرمان گفت: البته این بستگی دارد؛ واقعا در شرایط کنونی که نمی‌توانیم نفت صادر کنیم و اجازه صادرات بیش از یک و نیم میلیون بشکه را نداریم؛ حال اگر از طریق قرارداد با روسیه توانستیم به روسیه نفت بفروشیم، اشکال این کار کجاست؛ البته آن‌هم نه در طولانی مدت بلکه در یک دوره مشخص یا همکاری‌های دفاعی با روسیه؛ به طوری که در شرایط کنونی کدام کشور حاضر است به ما جنگنده بفروشد یا قطعات هواپیمای نظامی ما را تامین کند. یا با کشور روسیه که یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز دنیاست همکاری داشته باشیم چه اشکالی دارد؛ البته ما هم یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گاز هستیم اما مشکل ما این است که بیش از اینکه تولید می‌کنیم، مصرف می‌کنیم. اما زمانی در حوزه اقتصادی کار می‌کنند، باید سود متقابل داشته باشند. وقتی صحبت از سود متقابل می‌شود، یعنی الزامی نیست که هم اندازه باشد، چون تهاتری نیست.
جای نگرانی نسبت به سطح روابط اقتصادی وجود ندارد. در حال حاضر مهمترین مانع تحریم‌های بین‌المللی یکجانبه علیه ایران است. اگر تحریم‌ها لغو شود، ایران نه تنها رابطه بهتری می‌تواند با روسیه داشته باشد، بلکه با سایر کشورها نیز می‌تواند روابط خوبی برقرار کند. ایران و روسیه بر اساس منافع خود حرکت می‌کنند.
کد خبر:
79197
تاریخ انتشار: 30 شهریور 1393 - 09:49
آرمان- در دوران پس از جنگ سرد و حذف دلایل ایدئولوژیک دوستی و دشمنی، وابستگی اقتصادی متقابل کشورها به یکدیگر یکی از مهمترین عواملی است که می‌تواند در جهت‌گیری سیاست خارجی کشورها نقش قابل‌توجهی ایفا کند. به عبارت دیگر تعاملات اقتصادی و تکنولوژیک در شرایط جدید یکی از مهمترین عوامل مؤثر در عینیت بخشیدن به رویکردهای بین‌المللی کشورها تلقی می‌شود.
در ربع قرن گذشته ایران و روسیه با وجود برخی الزامات منطقه‌ای و بین‌المللی نتوانسته‌اند مابه‌ازاهای عینی متناسبی را در روابط اقتصادی و تکنولوژیک دو جانبه تعریف یا ایجاد کنند. مهمترین کالایی که ایران برای عرضه به کشورهای دیگر در اختیار دارد (انرژی) برای روس‌ها فاقد جذابیت است و از سوی مقابل کالا و تکنولوژی روسی نیز همواره آخرین گزینه برای طرف ایرانی بوده است. درحال حاضر بر اساس اخبار منتشر شده ، طی امضای قراردادی به ارزش 70 میلیارد یورو میان ایران و روسیه، قرار است دو کشور در زمینه‌های کشاورزی، انرژی، حمل‌ونقل، فناوری اطلاعات، تجارت، صنعت، گردشگری و امور بانکی با یکدیگر همکاری داشته باشند اما جزئیات هیچ یک از این همکاری‌ها هنوز مشخص نشده و قرار است به بخش خصوصی دو کشور سپرده شود. دراین رابطه گفت‌وگویی با حسن بهشتی‌پور از کارشناسان مسائل آسیای میانه داشتیم که در پی خواهد آمد.
نگرانی به روابط ناشی از بدبینی به واقعیت‌هاست
حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل آسیای میانه و قفقاز در خصوص روابط تجاری ایران با روسیه به آرمان گفت: روابط ایران و روسیه باید بر مبنای اعتماد طرفین باشد. اگر قرار باشد طرفین بهم اعتماد نداشته باشند؛ چرا باید تفاهم‌نامه‌ای امضا شود. دوم اینکه هرنوع روابط متقابلی باید سودمند باشد تا پایدار بماند. اگر قرار باشد سود یکجانبه و تنها برای یک طرف باشد، چنین مناسباتی پایدار نخواهد بود و شکل نخواهد نگرفت.
لذا این نوع روابط تجاری باید بر اساس منافع مشترک انجام پذیرد. ممکن است برخی افراد در مواردی خاص انتقادی به این نوع روابط داشته باشند و بگویند که منافع طرف مقابل تامین شده تا منافع ایران. یا بالعکس طرف متقابل چنین تصوری از روابط داشته باشد. به طور مثال اعتراض اخیر کشور ترکیه نسبت به نرخ گاز ایران که معتقد است، بیشتر منافع ایران را در برمی‌گیرد. بنابراین افرادی که نگران روابط تجاری ایران و روسیه هستند یا معتقدند روسیه به ایران چیزهایی را تحمیل می‌کند، تنها بدبینی نسبت به واقعیت‌های امروز است. ایران و روسیه هر دو کشور مستقلی هستند و منافع یکدیگر را خوب درک می‌کنند. هر نوع سودآوری یکجانبه معمولا موجب توقف همکاری خواهد شد.
حجم روابط اقتصادی میان دو کشور بلندپروازانه است
وی اشکال بزرگ این تفاهم‌نامه را حجم بالای روابط اقتصادی میان این دو کشور دانست و تصریح کرد:حجم بالای روابط اقتصادی میان این دو کشور تا حدی بلندپروازانه است. رقم حجم همکاری‌های ایران و روسیه در حالی منتشر می‌شود که حداکثر حجم روابط اقتصادی میان این دو کشور 2 میلیارد دلار بوده است. بنابراین دستیابی به رقم 70 میلیارد یورو، یعنی چیزی نزدیک به 90 میلیارد دلار که نیازمند بازاریابی گسترده، ایجاد امکانات ال سی در
بانک‌ها، اعتبارات متقابل، تعریف‌کردن حوزه‌های مشترک همکاری دو کشور است و با توجه به ظرفیت دو کشور و همچنین تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و تحریم‌های غرب علیه روسیه، دور از ذهن به نظر می‌رسد. از این رو کارشناسان بر این عقیده‌اند که به طور حتم باید بازه زمانی برای رسیدن به این رقم در نظر گرفته شود. زمانی که احتمالا بین 5 تا 10 سال به طول می‌انجامد. از سویی دیگر در این بین، فشارهای غرب بر روسیه برای تجدید همکاری‌های خود با ایران نیز مزیدی بر علت شده و مشارکت شرکت‌های روسی در طرح‌های اقتصادی موجود در ایران را با احتیاط‌هایی همراه کرده است.
قراردادها باید مستحکم و سودمند باشد
بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که برخی از کارشناسان معتقدند که روسیه با توجه به عدم پایبندی به برخی از تعهداتش در گذشته شریک قابل اتکایی برای ایران نیست، ارزیابی شما در این خصوص چیست، به آرمان گفت: البته یکطرفه قضاوت کردن منطقی به نظر نمی‌رسد. آیا ایران در روابط با روسیه دچار هیچ‌گونه خطایی طی این سال‌ها نشده است و تنها روس‌ها بوده‌اند که مرتکب خطا شدند. البته من هم منتقد سیاست روس‌ها هستم. اما اینکه به صورت کلی بیان شود که ما به روسیه اعتماد نداریم، منطقی نیست و باید به صورت مصداقی در این زمینه صحبت شود. اگر منظورشان قرارداد اس 300 ایران و روسیه است؛ قراردادی که روسیه اقدام به لغو یکجانبه آن کرد و علتش را اینگونه عنوان کرد چون قعطنامه 1929 صادر شده و صدور تسلیحات به ایران را منع کرده است؛ لذا این قرارداد را لغو می‌کنیم، البته در این مورد حق با ایران است. آیا به کشوری مثل چین که بخشی از دلارهای ما راهنوز نداده است اعتماد داریم؟ یا کشوری مثل فرانسه که با شروع تحریم علیه ایران، قطعات رنو و پژو را به ایران نداد، یا حتی کشور ژاپن که با وجود تحریم ایران با آمریکا ارتباط برقرار کرد و در بدترین شرایط ایران را تنها گذاشتند. به کدام کشور می‌توان اعتماد کرد. ما باید در روابطمان به گونه‌ای رفتار کنیم که قراردادهای مستحکم ، دارای چارچوب و سودمند باشد و منافع ایران و طرف متقابل تامین شود.
منافع تعیین‌کننده است
بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که اگر تحریم‌ها علیه روسیه لغو شود، ممکن است روابط ایران و روسیه دچار خدشه شود، بیان داشت: بر خلاف برخی از کارشناسان در داخل، اگر تحریم‌ها لغو شود، خدشه‌ای به روابط ایران و روسیه وارد نخواهد شد. در عین حال که زمینه بهتری برای برقراری بهتر رابطه با روسیه فراهم می‌شود که این به نفع منافع ملی ایران است. لذا اینگونه نیست چنانچه روابط ایران با غرب بهبود یابد، چین و روسیه را فراموش کنیم. یا اینکه اگر رابطه بهبود یابد، روسیه سخت‌گیری‌های بیشتری برای ما داشته باشد. یا اکنون که رابطه روسیه با غرب دچار چالش شده، مسکو به ایران امتیاز بدهد. تاکنون امتیاز ویژه‌ای از سوی روسیه به ایران به خاطر مشکلاتش با غرب داده نشده است.
همچنین خوب است بدانیم که روسیه برای دور زدن تحریم‌ها تنها به ایران اتکا نمی‌کند و با ترکیه به‌رغم اختلافشان در قضیه سوریه ارتباط قوی دارد و حتی با کشور مصر قرارداد 3میلیارد دلاری فروش اسحله امضا کرده است. لذا در اینجا منافع تعیین کننده است. در دنیای سیاست گفته می‌شود که دشمنان و دوستان دائمی وجود ندارد. ما منافع دائمی داریم و کشورها براساس منافع با دیگران رابطه برقرار می‌کنند. برای مثال روسیه در قضیه اوکراین، با وجود اختلافاتی که میان روسیه و اوکراین پیش آمد، ایران طرف روسیه را نگرفت. ایران منافع خودش را مدنظر قرار داد مبنی بر اینکه هم باید با اوکراین روابط خوبی داشته باشد و هم با روسیه و نباید اینگونه روابط با اوکراین را قربانی روابط با روسیه کند.
البته نکته حائز اهمیت در اینجا این است که چنانچه روس‌ها به تعهداتشان پایبند نباشد و قراردادها مشخص باشد، باید خسارت پرداخت کنند. به طوری که در قضیه اس 300 شکایت کردیم و روسیه باید 4 میلیارد دلار خسارت به ایران پرداخت کند. یا بر عکس قرارداد کرسنت کلی اقامه دعوا علیه ایران صورت گرفته است. بنابراین در دنیای امروز مبادلات بر اساس قرارداد روشن انجام می‌پذیرد. در راستای عقد این نوع تفاهم‌نامه‌ها و قراردادها باید از حقوقدانان متبحر و کسانی که به منافع ملی آشنا هستند، کمک گرفت.
نگرانی به سطح روابط اقتصادی وجود ندارد
بهشتی‌پور در پاسخ این سوال که آیا از نظر اقتصادی به نفع ایران است که با روسیه مراودات تجاری داشته باشد یا خیر؟ به آرمان گفت: البته این بستگی دارد؛ واقعا در شرایط کنونی که نمی‌توانیم نفت صادر کنیم و اجازه صادرات بیش از یک و نیم میلیون بشکه را نداریم؛ حال اگر از طریق قرارداد با روسیه توانستیم به روسیه نفت بفروشیم، اشکال این کار کجاست؛ البته آن‌هم نه در طولانی مدت بلکه در یک دوره مشخص یا همکاری‌های دفاعی با روسیه؛ به طوری که در شرایط کنونی کدام کشور حاضر است به ما جنگنده بفروشد یا قطعات هواپیمای نظامی ما را تامین کند. یا با کشور روسیه که یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز دنیاست همکاری داشته باشیم چه اشکالی دارد؛ البته ما هم یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گاز هستیم اما مشکل ما این است که بیش از اینکه تولید می‌کنیم، مصرف می‌کنیم. اما زمانی در حوزه اقتصادی کار می‌کنند، باید سود متقابل داشته باشند. وقتی صحبت از سود متقابل می‌شود، یعنی الزامی نیست که هم اندازه باشد، چون تهاتری نیست.
جای نگرانی نسبت به سطح روابط اقتصادی وجود ندارد. در حال حاضر مهمترین مانع تحریم‌های بین‌المللی یکجانبه علیه ایران است. اگر تحریم‌ها لغو شود، ایران نه تنها رابطه بهتری می‌تواند با روسیه داشته باشد، بلکه با سایر کشورها نیز می‌تواند روابط خوبی برقرار کند. ایران و روسیه بر اساس منافع خود حرکت می‌کنند.
