اتاق خبر – فواد محمدی آذری: ترکیه یکی از مهمترین کشورهای خاورمیانه است کشوری که موقعیت خاص جغرافیایی اش آن را تبدیل به پلی میان آسیا و اروپا کرده است اما این روزها این کشور که طی سالهای گذشته از رشد و توسعه قابل توجهی برخوردار شده بود با بحرانهای جدی داخلی و خارجی مواجه شده است برای بررسی هرچه بیشتر وضعیت جاری این کشور به سراغ دکتر علی سعادت پژوهشگر مسائل ترکیه رفته ایم، مشروح گفت و گو در ادامه خواهد آمد:
بطور کلی وضعیت ترکیه را طی هفته های اخیر از نظر امنیتی چگونه ارزیابی میکنید؟
وضع امنیتی ترکیه را صرفا نباید محدود به موضوعات امنیت فیزیکی، بمبگذاریها و تحولاتی که در حوزه رسانه ای مطرح میشود محدود کرد. قالبهای مختلفی از امنیت در ترکیه وجود دارد که از قبیل امنیت سرمایهگذاری، امنیت اقتصادی، افت شدیدی که در بازار بورس این کشور رخ داده است و نیز کاهش ارزش لیر ترکیه، بحث های روانی که در جامعه ترکیه وجود دارد و مطرح است و بمب گذاری هایی که در شهرهای بزرگ صورت میگیرد و تلفات و آسیب هایی که امنیت روانی را در ترکیه بهم ریخته است و احساس خطر و احساس عدم امنیت در جامعه ترکیه را موجب میشود همه اینها موضوعات مهمی هستند که امنیت ترکیه را تحت الشعاع قرار داده است. در حوزه ی منظقه ای هم ترکیه دچار مشکلاتی است در مبارزه با تروریسم، داعش بویژه در سوریه و اتفاقاتی که میافتد و همینطور احساس خطری که ترکها در حریم پیرامونی شان با مساله حضور روسیه دارند، همه ی ابعاد مساله امنیت در ترکیه را تحت تاثیر قرار داده است.
شرایطی که چه در داخل و چه پیرامون ترکیه ترسیم کردید که در کل ناامنی در این کشور را افزایش داده است تا چه میزان تحت تاثیر سیاست های حزب حاکم و بخصوص ماجراجویی های منطقه ای و خارجی شخص اردوغان است؟
بسیاری از فعالان حوزه سیاست و نیز از نظر محافل رسانه ای دنیا و آنچه در فضای بیرونی ترکیه منتشر میشود، مسبب این اقدامات را اردوغان میدانند. ولی با این ملاحظه که اردوغان نیز بخشی از این عوامل ایجاد تنش در ترکیه و عدم موفقیت حزب در انتخابات بود. و نیز اقدامات و سیاستهایی که شخص آقای داوود اوغلو با برنامه ها و طرحهای نیمه تمامش که در وزارت امور خارجه به نتیجه نرسید و تداوم آنها در دوره نخست وزیری ایشان، از عوامل بی ثباتی است. فراموش نکنیم ترکیه همواره آبستن تحولاتی بوده است. ترکیه کشوری است که در هر ده سال یکبار کودتای بزرگ نظامی در آن رخ داده است. که درآن وقایعی را از قبیل خلع نخست وزیر و حتی وقایعی را که به اعدام نخست وزیر در سال 1969 بود را نیز دیده است. ترکیه همیشه به معنای کشور سرگردان بین جهان غرب و شرق، بین ایده اسلام گرایی و لائیسیته بوده و در واقع معروف به یک کشور سرگردان بوده است. و علاوه بر فرصتهایی که برایش در صحنه بین المللی و داخلی ایجاد شده است؛ باعث ناامنی، آشوب ها و چالشهایی از این دست هم بوده است.
وضعیت اختیارات سیاست داخلی ارتش ترکیه بعد از به روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه و شخص آقای اردوغان، چه تغیری کرده است؟
در دوره ای ده ساله که بطور مطلق هم پارلمان دست آقای اردوغان و حزب عدالت و توسعه بود و هم سیستم سیاسی و قوه مجریه را در اختیار داشتند تلاش بسیاری کردند تا ارکان و عواملی را که باعث کودتا در ترکیه میشوند را خنثی کنند. یکی از عوامل مهم کودتا در ترکیه ارتش بود. ارتش با ایده ها و آرمان های کمالیستی و متکی به آرمان مصطفی کمال و به بهانه اینکه در فضای سیاسی سیر می کرد، کودتا میکرد. آقای اردوغان با طرحهای زیادی که بعد از سالهای 2006 و 2007 اجرا کرد توانست این قدرت را که در "ارگنه کن" بود را با طرح اتهاماتی از قبیل جاسوسی سران ارتش، تعویض آنها و کاهش اختیارات بود؛ خاموش کند و از بین ببرد و این قدرت را از ارتش بگیرد. نکته ی مهم کودتا در ترکیه مساله دادگاه قانون اساسی بود که آنها توانستند از طریق دست بردن در اعضای دادگاه قانون اساسی با افزایش تعداد آنها و همینطور تغییر جایگاهها و نفوذی که داشته اند این کار را انجام دهند.
اگرچه دستاورد هایی که در دوران 8 ساله طلایی و خوب حزب عدالت و توسعه در بعدهای اقتصادی و توسعه ی مدنی داشت کمک می کرد که این کودتا ها کمی کمرنگ شوند. ولی یادمان نرود که عناصر و عوامل کودتا که خودشان به عنوان نیروی سیاسی و جامعه علیه احزاب اسلام گرا وجود داشت، از بین رفت. و بخشی هم در حوزه قانونگرایی و مساله تغییر اختیارات ارتش و تغییراتی با طرح اصلاحات که در ترکیه انجام شد.
طی روزهای آتی انتخابات زود هنگام پارلمانی برگزار خواهد شد، پیش بینی شما از نتایج محتمل براساس نتیجه انتخابات خرداد ماه و نظرسنجی روزهای اخیر چیست؟
این بار نیز پیش بینی میشود که حزب عدالت و توسعه حزب اول جمهوری ترکیه در انتخابات خواهد بود. اینکه چقدر آراء کم یا زیاد شود و یا درصدی افت کند یا برعکس احتمال 2 یا 3 درصد افزایش پیدا کند و حزب عدالت و توسعه با اکثریت 369 کرسی وارد مجلس شود، اینها همه احتمالات ممکن است ولی ممکن است؛ ولی آنچه که بدیهی است این است که حزب عدالت و توسعه ابتکار عمل را در ترکیه در دست دارد. چون دولت، دولت حزب عدالت و توسعه است و همچنین شورای عالی انتخابات نیز تخت اختیار این دولت است و خیلی از عناصری که تعیین کننده در انتخابات هستند.
ضمن اینکه از یادمان نرود سرعت تحولات در ترکیه آنقدر زیاد است که ما حتی باید منتظر باشیم در روزهای باقی مانده در ترکیه اتفاقاتی بیفتد و این هم بعید نیست. بویژه مسائلی که بطور کلان سیاست خارجی را تحت تاثیر قرار میدهد؛ بحث امنیت را در داخل ترکیه تحت تاثیر قرار میدهد و همه اینها عوامل دخیل خواهند بود. اینکه در فاصله چند روز باقیمانده رای قطعی بدهیم که حتما این اتفاق خواهد افتاد بنظر سخت است. چون هنوز موضوعات داخلی ترکیه حل نشده است و هنوز موضوعاتی که عنوان میشوند، از قبیل روسیه، پ.ک.ک و موضوعات دیگر هنوز سر جای خود هستند، بنظر میرسد که حزب عدالت و توسعه با قریب 40 درصد آراء باز هم تعیین کننده خواهد شد.
یا شاید پیش بینی می شود ترکیه وارد یک منازعه سرد داخلی خواهد شد و این مساله هم محتمل است که باز اگر حد نصاب وجود نداشت آیا اراده تشکیل دولت ائتلافی دارد یا خیر؟ اینها مسائل جدی سیاست داخلی ترکیه است. لذا بنظر میرسد که این منازعه و درگیری داخلی بین احزاب یک موضوع یخ زده است و به همین راحتی نیز گشوده نخواهد شد.
با توجه به افزایش فشار بر کردهاتا چه میزان شانس راهیابی مجدد حزب دموکراتیک خلقها را به پارلمان محتمل میدانید؟
اگر بخواهیم موضوعات کردها و گرایش های کردی را در جامعه ترکیه برآورد کنیم، باید به این سوال پاسخ داد که چه عواملی باعث شد که کردها بتوانند برای اولین بار در تاریخ ترکیه حد نصاب 10 درصد را رد کنند؟ امروز اگر بپذیریم این عوامل از بین رفته است بایستی قبول کنیم که کردها 10 درصد را کسب نخواهند کرد و در واقع حد نصاب را کسب نخواهند کرد. اما واقعیت این روزهای ترکیه این است که کردها به احتمال بسیار یکبار دیگر خواهند توانست از حد نصاب مذکور عبور کرده آرایی در حدود 13 تا 14 درصد را از آن خود کنند لذا پیش بینی میشود که کردها بتوانند با اتحادی که با جوامع سوسیالیستی در ترکیه و گروههای مختلف سیاسی دیگر مانند گروههای جوامع اسلام گرای سوسیالیست، حزب کاپیتالیست و سایر احزاب چپ بتوانند این 10 درصد را کسب کنند.
در پایان و بطور کلی چشم انداز مسائل سیاست داخلی و خارجی ترکیه را چگونه پیش بینی می کنید؟
ترکیه بطور کلی وارد یکی از حساسترین شرایط سیاسی داخلی منطقه ای و بین المللی شده است. در واقع شکست طرحهایی که حزب عدالت و توسعه زمانی از آن به عنوان پروژه های عظیم و عمق راهبردی ترکیه یاد میکرد باعث شد تنش های ترکیه در ابعاد داخلی، منطقه ای و بین المللی بیشتر بشود. و اینها محدود به حوزه داخلی نیست و هم اکنون ترکها با خیلی از کشورهای همسایه، منطقه و خیلی از جریان های دوست و همپیمان خود دچار تضادهای اساسی شده اند؛ این مسائل یک شبه بوجود نیامده اند و عمیق و ریشه ای هستند و طبعا بزودی نیز حل نخواهند شد.
حتی اگر فرض بگیریم که در انتخابات چند روز آینده حزب عدالت و توسعه پیروز انتخابات باشد و اکثریت آراء را کسب کند، باز هم مسائل و مشکلات حل نشده هستند و هنوز به عنوان مساله در جامعه ترکیه مطرح میشوند. مساله پ.ک.ک، گروههای کرد، تروریسم، موضوعات اصلاحات و بحث های تضاد بین اسلام گرایی و لائیسیسم و همه ی اینها مسائلی هستند که در جامعه ترکیه بوده و شاید وجود این چند عامل باعث شده است که کار صورت زیر زمینی و غیر فعال بخود بگیرد. ترکیه بایستی وارد یک عرصه جدید در سیاست های داخلی و خارجی شود، تا بتواند این موضوعات و مشکلات را پشت سر بگذارد و به نظر من یک بازنگری و تجدید نظر و تغییر روند در سیاست داخلی و خارجی در همه ی ابعادش لازم است.
