اتاق خبر- یکی از مهم ترین اتفاق هایی که در تاریخ انقلاب رخ داد، مصادره اموال برخی کارآفرینان به ویژه فهرست 53 نفر بود. در طول 37 سال اخیر نشان دادیم که نمی توانیم این اموال را بهتر از صاحبان اولیه آن اداره کنیم .این سرمایه ها فقط متعلق به افراد نبود و در حقیقت سرمایه ملی به شمار می آمد. اول انقلاب قرار نبود به این صورت با صنعت، سرمایه و سرمایه داری برخورد شود؛ اما تندروی چپ ها به ویژه حزب توده، انحراف در مسیر ایجاد کرد. مردم عادی فقط با کسانی زاویه داشتند که وابستگی مستقیم با دربار داشتند و انتظار آنها این نبود که همه برندهای اقتصاد کشور با مصادره مواجه شود.
اشتباه دوم، عدم حفظ مدیران اجرایی کارخانه ها بود. این اشتباه، اشتباه کمی نبود و در نهایت مدیران ارشد بخش خصوصی، کنار رفتند؛ به خارج کشور فراری شدند؛ زندانی شدند یا از ترس زندان خودشان را گم و گور کردند.
توقع شدیدی در جامعه کارگری ایجاد کردند که حق آنها توسط صاحبان کارخانه ها خورده شده است. شاید در خیلی جاها این اتفاق نیفتاده و حق کارگران رعایت شده بود. البته امکان دارد در برخی کارخانه ها حق برخی کارگران ضایع شده باشد ولی مسئله اینجاست که خشک و تر با هم سوختند. اتفاقی که عواقب آن دامنگیر کشور شد و به جای این که فرصت های شغلی زیاد شود، شاهد کاهش اشتغال بودیم. به جای افزایش سوددهی واحدهای تولید، در برخی از آنها شروع کردند از سرمایه خوردن! به جای آنکه دنبال تکنولوژی های جدید برویم و دنبال مزیت ها باشیم، فکر کردیم در همه چیز باید خودکفا باشیم، از ساخت سوزن گرفته تا هواپیما. جو بدی علیه صنایع مونتاژ ایجاد شد.
در رابطه با خودروسازی های قبل انقلاب، فضا به شدت مسموم و منفی شد. در حالی که عملکرد ما در 37 سال اخیر در خودروسازی، قابل دفاع نیست. قراردادی که الان با پژو بسته می شود با قراردادهای اوایل انقلاب که توسط صاحبان ایران ناسیونال با هیلمن انگلستان بسته شد، تفاوت چندانی ندارد.
اگر صنایع آن موقع تحت تاثیر احساسات انقلابی قرار نمی گرفت و منطق انقلابی را حاکم می کردیم، یک عده نفوذی چپ ها نمی توانستند با تحریک کارگرها به مشکلات کارخانه ها اضافه کنند. اگر بعدها جنگ تحمیلی اتفاق نمی افتاد و فضای کشور را دچار محدودیت نمی کرد، صنعت کشور رشد بسیار بیشتری می کرد. در سال های اخیر برخی از وارثان مالکان کارخانه های مصادره شده، مراجعه کرده اند و دادگاه حکم بازگشت اموال را صادر کرده اند. این یکی از نشانه های خوب حاکمیت کشور ماست که قبول می کند اشتباه کرده است و در جهت اصلاح آن می کوشد ولی ای کاش این اشتباه از اول رخ نمی داد. الان که آنها برمی گردند عمدتا زمین را تحویل می گیرند و از ماشین آلات و تکنولوژی، خبر چندانی نیست. کفش ملی صادرات خوبی داشت. موادغذایی مینو حرکت رو به رشدی را برای حضور در بازارهای منطقه آغاز کرده بود. در لوازم خانگی برندهایی چون ارج و آزمایش را داشتیم که همگی با تصمیم های اشتباه و گماردن مدیران ناآگاه، از بین رفتند. توشیبا 40 سال قبل صنایع مونتاژ را در ایران راه انداخته بود ولی الان به جایی رسیده ایم که به جای همکاری صنعتی با ژاپن، برندهای LG و سامسونگ کره را به صورت کامل وارد می کنیم.
در آن سال ها AEG آلمان با ایران مشارکت ساخت داشت ولی تلاش می کنیم آن را به بازار ایران برگردانیم و هنوز موفق نشده ایم. برخی از 53 نفری که اموال شان مصادره شد، وطن پرست بودند و برای کشورشان کار کرده بودند.
حتی در سال های بعد محدودیت برگشت آنها به کشور هم برداشته شد. الان وقت آن است که تاریخ آن زمان بررسی شود و اتفاقاتی که افتاده مستند شود، شاید کسانی که آن موقع تصمیم به مصادره ها گرفتند از روی دلسوزی بود. مصادره ها باعث شد معاونت های اقتصادی بزرگی در بنیاد مستضعفان، بنیاد شهید، بنیاد 15خرداد و ستاد اجرایی فرمان امام شکل بگیرد. بنیاد مستضعفان که بزرگتربن مجموعه در این میان است، نسبت به کارخانه هایی که در اختیار گرفت، چندان قوی عمل نمی کند. این همه کارخانه در اختیار آنها قرار گرفت ولی نتوانستند در بازار ایران، منقطه و بین الملل نقش آفرین باشند. در بهترین حالت حقوق آخر ماه کارگران را منظم پرداخت می کنند. از طرح های توسعه در بسیاری از کارخانه ها خبری نیست. تکنولوژی جدید چندانی هم وارد آنها نشده است. فضایی به وجود آمده که برای اصلاح آن، به زمان طولانی نیاز است. بعد از 30 سال تازه تصمیم گرفته ایم از ظرفیت های ذیل اصل 44 قانون اساسی استفاده کنیم در حالی که پیش از این، بخش خصوصی قوی وجود داشت و آن را نابود کردیم.
در آن سال ها فضای سنگینی به وجود آمده بود و کسی جرات واکنش نشان دادن به تندروی ها را نداشت. تبلیغات چپی ها باعث شده بود سرمایه دار را زالوصفت خطاب کنیم. حتی متدین های بازار هم نمی توانستند حرفی بزنند. آنهایی که اتاق بازرگانی را به فرمان امام خمینی بازگشایی کرده بودند، تاثیر چندانی در فضای عمومی و تصمیم گیری کشور نداشتند. فضا را به قدری سنگین کردند که حتی تعاونی های تولیدی شکل نگرفت و ایده تعاون منحصر شد به فروشگاه های قند و شکر و روغن در محله ها. همه چیز به نفع نگرش کوپنیسم حرکت می کرد. در چنین فضایی، طبیعی است که کسی جرات نمی کرد از مصادره ها انتقاد کند. سال ها گذشت تا فضا کمی تلطیف شود. در دوره سازندگی نیاز به نوسازی صنایع مورد توجه قرار گرفت و تازه تصمیم گیران ارشد متوجه شدند که تندروی های صورت گرفته، چه بلایی بر سر اقتصاد کشور آورده است. اما متاسفانه آنچه که در چند ما از بین رود، حتی در چند دهه هم قابل احیا نیست.
رییس خانه اقتصاد ایران
